Zatrzymanie łożyska jest jednym z poważniejszych powikłań po porodzie, które może prowadzić do krwotoku poporodowego, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci matki. Klasycznie, zarządzanie tym stanem wymaga ręcznego usunięcia łożyska pod narkozą, co wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia komplikacji, w tym infekcji, przebicia macicy oraz masywnego krwotoku. Alternatywnym podejściem jest leczenie farmakologiczne przy użyciu uterotoników — leków wspomagających kurczenie się macicy — co teoretycznie może pomóc w naturalnym wydaleniu zatrzymanego łożyska. Mimo że zastosowanie uterotoników w takim scenariuszu jest intuicyjne, to jednak dowody na ich skuteczność są wciąż ograniczone.
Znaczenie zarządzania zatrzymanym łożyskiem
Zatrzymane łożysko jest definiowane jako niewydalenie łożyska w okresie do 30 minut po porodzie drogami natury. Jest to sytuacja stanowiąca zagrożenie życia, głównie z powodu możliwości wystąpienia krwawienia poporodowego. W takim wypadku dążenie do jak najszybszego usunięcia łożyska jest kluczowe. Tradycyjne, manualne usunięcie pod narkozą wiąże się jednak z ryzykiem i nie zawsze może być natychmiastowo dostępne. Dlatego zainteresowanie metodami farmakologicznymi, które mogłyby wspomóc ten proces, rośnie.
Mechanizm działania uterotoników
Uterotoniki, takie jak oksytocyna, misoprostol czy karbetocyna, mają na celu wywołanie skurczów macicy, co może wspomóc wydalenie zatrzymanego łożyska. Skurcze macicy po porodzie naturalnie pomagają zmniejszyć jej rozmiary oraz wypchnąć resztki z wnętrza, w tym również nieodłączone fragmenty łożyska. Farmakologiczne stymulowanie tego procesu za pomocą odpowiednich leków może przyspieszyć ten proces i zredukować potrzebę interwencji chirurgicznej.
Skuteczność uterotoników w zarządzaniu zatrzymanym łożyskiem
Przeprowadzone badania kliniczne porównujące efektywność różnych uterotoników (misoprostol, sulproston) względem placebo lub braku leczenia wykazują mieszane wyniki. W badaniach obejmujących łącznie 560 kobiet stosowanie uterotoników może prowadzić do niewielkich lub braku różnic w częstości ręcznego usuwania łożyska. Według przeglądu dostępnych wyników (RR 0.82, 95% CI 0.54 do 1.27; dowody o niskiej jakości), nie zaobserwowano istotnego zmniejszenia potrzeby chirurgicznego usunięcia łożyska.
Ponadto stosowanie uterotoników nie przyniosło istotnych zmian w zakresie krwotoku poporodowego (RR 0.80, 95% CI 0.55 do 1.15; dowody o umiarkowanej jakości). Co więcej, również potrzeba przetaczania krwi nie zmniejszyła się znacząco (RR 0.72, 95% CI 0.43 do 1.22; dowody o umiarkowanej jakości) w porównaniu do grup kontrolnych.
Porównanie różnych rodzajów uterotoników
W badaniach porównujących skuteczność różnych uterotoników również odnotowano brak istotnych różnic. Misoprostol stosowany podjęzykowo w porównaniu do dożylnie podawanego oksytocyny czy karbetocyny nie wykazał większej skuteczności w redukcji potrzeby manualnego usunięcia łożyska (RR 1.09, 95% CI 0.73 do 1.61; dowody o umiarkowanej jakości). Podobnie, porównania pomiędzy karbetocyną a innymi uterotonikami nie wpłynęły znacząco na konieczność wykonania transfuzji krwi.
Te wyniki sugerują, że żadne z badanych uterotoników nie ma zdecydowanej przewagi w skuteczności czy bezpieczeństwie nad innymi. Przegląd dowodów pozostawia jednak pewne otwarte pytania dotyczące innych aspektów, takich jak długoterminowe skutki dla zdrowia kobiet, czy powikłania związane z podaniem leku, np. dreszcze, które wywołuje misoprostol (RR 10.00, 95% CI 1.40 do 71.49; dowody o bardzo niskiej jakości).
Potencjalne korzyści i zagrożenia związane z uterotonikami
Użycie uterotoników teoretycznie może zredukować potrzebę interwencji chirurgicznej oraz kontrolować krwotok poporodowy, jednakże dowody na ich skuteczność w przypadku zatrzymania łożyska są ograniczone. Pojawiają się pytania dotyczące skutków ubocznych tych leków, takich jak dreszcze czy gorączka. Ponadto, brakuje większych badań oceniających wskaźniki zgonów i ciężkich powikłań u matek. Nadal nie ma również jednoznacznych danych dotyczących wpływu tych leków na samopoczucie kobiet, ich doświadczenia związane z porodem, czy wpływu na karmienie piersią.
Wnioski i przyszłe badania
Obecne dowody wskazują, że uterotoniki mogą mieć ograniczoną skuteczność w zarządzaniu zatrzymanym łożyskiem i prawdopodobnie mają niewielki wpływ na redukcję krwotoku poporodowego. Istnieje pilna potrzeba przeprowadzenia większych badań klinicznych, które ocenią skuteczność i bezpieczeństwo uterotoników na większą skalę, porównując różne ich rodzaje oraz badania mające na celu ocenę ich długoterminowych skutków.
„Uterotoniki, mimo że stanowią interesującą alternatywę dla ręcznego usuwania łożyska, wymagają dalszych badań, aby określić ich rzeczywistą skuteczność i bezpieczeństwo.” — cytat autorski
Dodatkowe badania powinny także uwzględniać zdrowie psychiczne kobiet, ich zadowolenie po porodzie oraz wskaźniki związane z noworodkami, takie jak utrzymanie laktacji i wskaźniki anemii poporodowej.
W ostatecznym rozrachunku, decyzje o zastosowaniu uterotoników powinny być podejmowane indywidualnie, z uwzględnieniem stanu zdrowia pacjentki, istniejących ryzyk i dostępności leczenia chirurgicznego.