Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (VTE) pozostaje poważnym zagrożeniem dla zdrowia, szczególnie u pacjentów hospitalizowanych z powodu ostrych schorzeń internistycznych. VTE obejmuje dwa powiązane ze sobą schorzenia – zakrzepicę żył głębokich (DVT) oraz zatorowość płucną (PE). Osoby hospitalizowane są narażone na ryzyko rozwinięcia tych powikłań nawet 100-krotnie częściej niż populacja ogólna. Dlatego odpowiednia profilaktyka przeciwzakrzepowa ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu tym powikłaniom.
Czynniki ryzyka VTE
Ryzyko rozwinięcia VTE jest związane z szeregiem czynników takich jak odwodnienie, długotrwałe unieruchomienie, ostre choroby internistyczne, urazy, zaburzenia krzepnięcia krwi, wcześniejsza historia zakrzepicy, żylaki z zapaleniem powierzchniowym, stosowanie hormonów egzogennych, nowotwory, chemioterapia, infekcje, stany zapalne, ciąża, otyłość, palenie tytoniu oraz zaawansowany wiek.
Statystyki wskazują, że u hospitalizowanych pacjentów ryzyko VTE utrzymuje się nie tylko podczas pobytu w szpitalu, ale również przez okres do 90 dni po wypisie. W rzeczywistości większość zdarzeń zatorowo-zakrzepowych występuje w ciągu pierwszych 45 dni po opuszczeniu szpitala.
Standardowa a przedłużona profilaktyka przeciwzakrzepowa
W praktyce klinicznej stosuje się standardową profilaktykę przeciwzakrzepową obejmującą farmakoterapię, która jest kontynuowana podczas hospitalizacji, a następnie zazwyczaj przerywana. Jednak pytanie, czy przedłużenie tej profilaktyki na okres po wypisie ze szpitala mogłoby przynieść korzyści kliniczne, pozostaje otwarte.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, przeprowadzono analizę randomizowanych badań kontrolowanych (RCT), porównujących standardowy czas profilaktyki przeciwzakrzepowej z jej przedłużeniem u pacjentów z ostrymi chorobami internistycznymi.
Korzyści przedłużonej profilaktyki
Z danych zebranych z siedmiu badań randomizowanych (obejmujących łącznie 40 846 uczestników) wynika, że przedłużona profilaktyka przeciwzakrzepowa zmniejsza ryzyko symptomatycznego VTE w krótkim okresie (w trakcie leczenia i w ciągu 45 dni od hospitalizacji) o 40% (wskaźnik ryzyka [RR] 0,60; 95% przedział ufności [CI] 0,46–0,78). Przy standardowej terapii symptomatyczne VTE występuje u 12 na 1000 pacjentów, natomiast przy przedłużonej jedynie u 7 na 1000. W praktyce oznacza to, że trzeba zastosować przedłużoną profilaktykę u 204 pacjentów, aby zapobiec jednemu przypadkowi VTE.
Co więcej, przedłużona profilaktyka zmniejsza również ryzyko całkowitych zdarzeń VTE oraz kompozytu zdarzeń naczyniowych (obejmujących zawał serca, zgon kardiopulmonalny, PE czy udar mózgu).
Ryzyka związane z przedłużoną profilaktyką
Niestety, przedłużenie leczenia przeciwzakrzepowego niesie ze sobą zwiększone ryzyko wystąpienia poważnych krwawień, które były dwukrotnie częstsze w grupie z przedłużoną profilaktyką (RR 2,05; 95% CI 1,51–2,79). Przy standardowej terapii poważne krwawienia występowały u 3 na 1000 pacjentów, podczas gdy przy przedłużonej terapii liczba ta wzrastała do 6 na 1000. W tym przypadku liczba pacjentów, której leczenie prowadzi do wystąpienia poważnego krwawienia, wynosi 314.
Warto zauważyć, że przedłużone leczenie nie miało znaczącego wpływu na całkowitą śmiertelność, śmiertelne krwawienia ani zgony związane z VTE.
Wnioski i rekomendacje
Przedłużona profilaktyka przeciwzakrzepowa u pacjentów hospitalizowanych z powodu ostrych chorób internistycznych może zmniejszyć ryzyko wystąpienia zdarzeń zakrzepowo-zatorowych, szczególnie w krótkim okresie po wypisie. Jednak korzyści te należy równoważyć z ryzykiem poważnych krwawień, które mogą wystąpić częściej przy dłuższym leczeniu.
Decyzja o zastosowaniu przedłużonej profilaktyki powinna być podejmowana indywidualnie, z uwzględnieniem profilu ryzyka każdego pacjenta. Kolejne badania z dłuższym okresem obserwacji są potrzebne, aby dokładnie określić, jaki schemat dawkowania oraz czas trwania leczenia przynoszą najlepszy bilans korzyści i ryzyk.
Warto, aby lekarze byli świadomi zarówno korzyści, jak i potencjalnych zagrożeń związanych z przedłużoną terapią przeciwzakrzepową, co pozwoli na podejmowanie bardziej trafnych decyzji klinicznych.
Podsumowując, terapia przeciwzakrzepowa powinna być dostosowana indywidualnie, z uwzględnieniem ryzyka VTE oraz możliwości wystąpienia krwawień, a dalsze badania mogą dostarczyć bardziej dokładnych wytycznych w tej istotnej kwestii terapeutycznej.