Zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS) to poważne powikłanie zdrowotne, które jest jedną z najczęstszych przyczyn nabytej niewydolności nerek u dzieci, a rzadziej u dorosłych. Największym czynnikiem ryzyka rozwoju HUS jest zakażenie przewodu pokarmowego bakteriami Escherichia coli wytwarzającymi toksynę Shiga (STEC). W niniejszym artykule przedstawiamy aktualny stan wiedzy na temat interwencji ukierunkowanych na wtórną profilaktykę HUS u pacjentów z biegunką wywołaną przez te patogeny.
Cel badań i ich metodologia
Głównym celem przeglądu badań było ocenienie korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania interwencji mających na celu zapobieganie zachorowaniu na HUS oraz zmniejszenie śmiertelności z nim związanej. Ocenie poddano różnorodne formy terapii, takie jak:
- Antybiotyki (np. trimetoprim-sulfametoksazol),
- Przeciwciała monoklonalne przeciwko toksynie Shiga (np. urtoxazumab),
- Preparaty wiążące toksynę Shiga (np. Synsorb Pk),
- Siara bydlęca zawierająca przeciwciała przeciwko toksynie Shiga,
- Intensywne nawodnienie pacjentów.
Analizowano jedynie wyniki randomizowanych badań kontrolowanych (RCT) oraz quasi-RCT. Przebieg procesu badawczego obejmował przeszukiwanie baz danych takich jak CENTRAL, MEDLINE, EMBASE, a także rejestrów badań klinicznych (ICTRP i ClinicalTrials.gov).
Wyniki przeglądu badań
Aktualizacja przeglądu na rok 2025 nie przyniosła włączenia nowych badań. Bazując na danych z poprzedniego przeglądu z 2021 roku, analizie podlegały cztery badania przeprowadzone w Argentynie, Kanadzie i Niemczech, które łącznie objęły 536 uczestników.
1. Antybiotyki
Badanie nad stosowaniem trimetoprim-sulfametoksazolu sugerowało niepewność co do skuteczności tej terapii w redukcji częstości występowania HUS (RR 0,57; 95% CI 0,11-2,81). Stopień pewności dowodów oceniono jako bardzo niski. Należy podkreślić, że nie raportowano występowania działań niepożądanych, konieczności terapii nerkozastępczej ani powikłań neurologicznych.
2. Siara bydlęca
W badaniu dotyczącym siary bydlęcej z przeciwciałami przeciw toksynie Shiga nie odnotowano przypadków HUS ani w grupie interwencyjnej, ani w grupie placebo. Również w tym przypadku dowody były bardzo niskiej pewności (RR 0,92; 95% CI 0,42-2,03).
3. Synsorb Pk
Preparat wiążący toksynę Shiga, Synsorb Pk, również nie wykazał istotnej przewagi nad placebo w zapobieganiu HUS (RR 0,93; 95% CI 0,39-2,22), a pewność dowodów ponownie oceniono jako bardzo niską.
4. Urtoxazumab
Jedno z badań porównywało dwie różne dawki urtoxazumabu (1,0 mg/kg i 3,0 mg/kg) z placebo. Wyniki były niejednoznaczne, a ryzyko zachorowania na HUS nieznacznie różniło się pomiędzy grupami (RR dla 3,0 mg/kg: 0,34; 95% CI 0,01-8,14; RR dla 1,0 mg/kg: 0,95; 95% CI 0,06-14,59).
Ocena bezpieczeństwa interwencji
W żadnym z omawianych badań nie wykazano istotnych różnic w zakresie występowania działań niepożądanych pomiędzy grupami placebo a grupami aktywnego leczenia. Nie raportowano także zwiększonego ryzyka powikłań neurologicznych ani śmierci w żadnej analizowanej grupie.
Wnioski i rekomendacje
Chociaż w badaniach oceniano różne strategie zapobiegania HUS, nie można na ich podstawie sformułować jednoznacznych wniosków o skuteczności lub bezpieczeństwie analizowanych interwencji.
Główne ograniczenia obejmują małe liczebności badanych grup oraz wysoki poziom niepewności wyników. Istnieje zatem pilna potrzeba przeprowadzenia dalszych badań — większych, wieloośrodkowych i z odpowiednią metodologią — w celu lepszej oceny potencjalnych korzyści i zagrożeń terapii zapobiegających HUS.
Dlaczego skuteczna profilaktyka HUS jest tak ważna?
HUS jest nie tylko stanem zagrożenia życia, ale także może prowadzić do długoterminowych powikłań, takich jak przewlekła choroba nerek czy uszkodzenia neurologiczne. Dlatego skuteczne strategie prewencyjne, szczególnie wobec tak groźnych patogenów jak STEC, mają kluczowe znaczenie zarówno w pediatrii, jak i w opiece nad dorosłymi pacjentami.
Również edukacja społeczeństwa w zakresie profilaktyki zakażeń (higiena osobista, bezpieczeństwo żywności) pozostaje jednym z najważniejszych elementów w ograniczaniu liczby przypadków zakażeń prowadzących do HUS. Skuteczna prewencja pierwotna może znacznie zmniejszyć liczbę pacjentów wymagających wdrażania terapii profilaktyki wtórnej.
Podsumowanie
Obecnie brak jest wystarczających dowodów potwierdzających skuteczność analizowanych terapii w zapobieganiu zespołowi hemolityczno-mocznicowemu związanemu z biegunką wywołaną przez bakterie STEC. Konieczne są dalsze, wysokiej jakości badania kliniczne, które pomogą wypracować standardy postępowania w tej potencjalnie bardzo poważnej chorobie.