Neuropatia nerwu łokciowego w okolicy łokcia, znana również jako zespół rowka nerwu łokciowego, to druga najczęstsza neuropatia z uwięźnięcia po zespole cieśni nadgarstka. Powstaje wskutek ucisku nerwu łokciowego w rowku nadkłykciowym, po wewnętrznej stronie łokcia, co może prowadzić do bólu, drętwienia i osłabienia dłoni, szczególnie w obrębie palca małego i serdecznego.
W zależności od nasilenia objawów stosuje się zarówno leczenie konserwatywne, jak i interwencje chirurgiczne. W niniejszym artykule przedstawiamy aktualny przegląd dostępnych metod terapeutycznych oraz efektywności każdej z nich.
Metody leczenia zachowawczego
Leczenie zachowawcze to zazwyczaj pierwszy krok w terapii pacjentów z łagodną lub umiarkowaną neuropatią nerwu łokciowego. Obejmuje ono szereg nieinwazyjnych metod:
- Edukacja pacjenta – informowanie, jak unikać pozycji oraz czynności pogłębiających ucisk nerwu (np. długotrwałe zginanie łokcia, podpieranie się na łokciach).
- Stabilizacja nocna – stosowanie szyny utrzymującej łokieć w lekkim wyproście podczas snu, co zmniejsza nacisk na nerw.
- Ćwiczenia nerwowo-mięśniowe – tzw. „gliding exercises”, które poprawiają ślizganie nerwu w tkankach i mogą zmniejszać objawy.
- Zastrzyki okołonerwowe – z kortykosteroidami lub roztworem dekstrozy. Z badań wynika, że zastrzyki z dekstrozy mogą zmniejszyć ból zarówno w krótkim (do 4 miesięcy), jak i długim okresie (do 12 miesięcy).
Jednakże zgodnie z aktualnymi danymi naukowymi, korzyści z niektórych podejść (np. iniekcji sterydowych) są niepewne lub wynikają z prób o bardzo niskiej jakości dowodów. Efekty edukacji pacjenta również nie zostały jednoznacznie potwierdzone porównawczo wobec leczenia chirurgicznego.
Chirurgiczne metody leczenia
Gdy leczenie zachowawcze zawodzi lub gdy objawy są poważne (np. z postępującym osłabieniem mięśni), chirurgia staje się najczęściej rekomendowaną formą terapii. Istnieje kilka popularnych metod chirurgicznych:
- Prosta dekompresja nerwu łokciowego – polega na usunięciu przyczyn ucisku bez przemieszczenia nerwu.
- Transpozycja nerwu łokciowego – przemieszczenie nerwu podskórnie lub pod mięśnie, co ma zmniejszyć jego napięcie.
- Dekompresja endoskopowa – procedura minimalnie inwazyjna, wykonywana za pomocą endoskopu.
Porównania między tymi metodami chirurgicznymi wskazują, że istnieje małe lub żadne znaczące różnice kliniczne w poprawie funkcji kończyny między prostą dekompresją a transpozycją nerwu, niezależnie od tego, czy jest to transpozycja podskórna czy podmięśniowa. Również porównanie otwartej operacji z zabiegiem endoskopowym nie wykazało istotnych różnic pod względem skuteczności i ryzyka powikłań.
„U dowolnego pacjenta z neuropatią nerwu łokciowego decyzja o rodzaju interwencji chirurgicznej powinna uwzględniać indywidualne cechy anatomiczne, preferencje pacjenta oraz doświadczenie chirurga” – wynika z przeglądu Cochrane z 2022 roku.
Dodatkowe metody wspomagające
W pojedynczych badaniach oceniano również bardziej zaawansowane techniki, takie jak:
- Przeszczepienie nerwu – metoda tzw. „supercharged end-to-side”, stosowana w cięższych przypadkach w celu poprawy unerwienia mięśni mięśnia wewnętrznego ręki.
- Elektrostymulacja pooperacyjna – wspiera regenerację nerwów i może potencjalnie poprawić siłę mięśni po 12 miesiącach terapii chirurgicznej.
Choć obiecujące, metody te nadal wymagają większej liczby badań na większych grupach pacjentów, by mogły stać się standardową częścią leczenia neuropatii nerwu łokciowego.
Jak wybrać najlepsze leczenie?
Nie istnieje obecnie jeden uniwersalny algorytm leczenia dla wszystkich pacjentów z neuropatią nerwu łokciowego w obrębie łokcia. Decyzja musi być oparta na wielu czynnikach, takich jak:
- ciężkość objawów i szybkość ich postępu,
- wyniki badań neurofizjologicznych (np. przewodnictwo nerwowe),
- zmiany w strukturze nerwu ocenione w badaniach obrazowych (USG/MRI),
- wiek i aktywność chorego,
- dostępność danego typu operacji i doświadczenie chirurga.
Niektóre badania wskazują, że dzięki ocenie obrazowej i neurofizjologicznej możliwe jest dostosowanie leczenia do konkretnego przebiegu choroby, ale ta hipoteza wymaga dalszego potwierdzenia w dobrze zaplanowanych badaniach randomizowanych.
Podsumowanie
Neuropatia nerwu łokciowego w okolicy łokcia to powszechne schorzenie, które może być skutecznie leczone zarówno metodami konserwatywnymi, jak i chirurgicznymi. W przypadku łagodnych dolegliwości warto rozpocząć od niefarmakologicznych form terapii, takich jak edukacja, unieruchomienie nocne i ćwiczenia. W bardziej zaawansowanych przypadkach leczenie chirurgiczne pozostaje główną metodą interwencji, przy czym aktualne dane nie wskazują wyraźnej przewagi jednej techniki operacyjnej nad inną.
Wybór leczenia powinien być zindywidualizowany i oparty na szczegółowej diagnostyce oraz preferencjach pacjenta. Pomimo niektórych niepewności, aktualna wiedza pozwala skutecznie poprawić jakość życia pacjentów z tym schorzeniem.