Demencja i łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) to poważne problemy zdrowotne, które w znacznym stopniu przyczyniają się do niepełnosprawności i zależności wśród osób starszych. Obecnie stosowane metody leczenia demencji czy MCI są ograniczone, co sprawia, że coraz więcej uwagi poświęca się innowacyjnym podejściom, które mogą wspomagać zarządzanie tymi schorzeniami. Jednym z takich rozwiązań jest exergaming — połączenie ćwiczeń fizycznych z zadaniami poznawczymi, wspierane technologią wirtualnej rzeczywistości (VR) i interaktywnością w czasie rzeczywistym.
Co to jest exergaming?
Exergaming (ang. exercise + gaming) to rodzaj aktywności, który łączy elementy gry wideo z ćwiczeniami fizycznymi. Obejmuje różne formy aktywności ruchowej, takie jak taniec, boks, tenis, czy inne formy sportów wirtualnych, a wszystko to dzieje się w wirtualnym środowisku. Interaktywność tych gier wymaga od uczestników nie tylko ruchu, ale też szybkiego reagowania oraz koncentracji, dzięki czemu rozwijana jest zarówno sprawność fizyczna, jak i umiejętności poznawcze.
W kontekście leczenia demencji i MCI, exergaming może wspierać codzienne funkcjonowanie osób cierpiących na te schorzenia — zarówno poprzez poprawę fizyczną, jak i stymulację poznawczą.
Korzyści z exergamingu dla osób z demencją i MCI
Exergaming przybiera formę nowoczesnej interwencji terapeutycznej, szczególnie dla osób z demencją i MCI, gdzie ruch i aktywność umysłowa są zintegrowane w jednym ćwiczeniu. Jakie korzyści wynikają z tej aktywności?
- Poprawa zdolności poznawczych: Istnieją przesłanki, że exergaming może mieć pozytywny wpływ na funkcje poznawcze. Badania wskazują, że osoby z demencją mogą zauważyć potencjalną poprawę w globalnym funkcjonowaniu poznawczym po zastosowaniu tej formy terapii. Co ważne, zaobserwowano niewielką, jednak godną uwagi poprawę w przypadku porównania osób grających w exergames do grup kontrolnych.
- Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia fizyczne są kluczowe dla zdrowia fizycznego osób starszych. Choć dowody na wpływ exergamingu na sprawność fizyczną osób z demencją są niejednoznaczne, sama aktywność ruchowa, nawet o średniej intensywności, daje korzyści zdrowotne na poziomie fizjologicznym.
- Stymulacja codziennych aktywności: Osoby z demencją mogą zauważyć niewielką poprawę w zakresie funkcjonowania w życiu codziennym, takich jak obsługa codziennych narzędzi czy polepszenie funkcji motorycznych. Choć wpływ exergamingu na te zdolności nie jest jeszcze w pełni zrozumiany, istnieją pozytywne sygnały.
- Małe ryzyko efektów ubocznych: W badaniach podkreślano, że exergaming jest bezpieczny w warunkach kontrolowanych, a do tej pory nie zgłoszono żadnych poważnych negatywnych efektów ubocznych związanych z tą formą terapii.
Exergaming a leczenie farmakologiczne
W porównaniu do standardowych metod leczenia, takich jak farmakologia, exergaming oferuje podejście bardziej zintegrowane z codzienną aktywnością pacjentów, co może wpływać na ich poziom motywacji oraz zaangażowania w terapię. Co więcej, w badaniach porównujących exergaming z innymi formami fizycznej aktywności, takimi jak tradycyjne ćwiczenia (np. jazda na rowerze stacjonarnym), nie zauważono dużych różnic w efektywności. To sugeruje, że exergaming może być równie skuteczny jak inne formy terapii ruchowej, ale z dodatkowym atutem stymulacji poznawczej.
Wyzwania związane z exergamingiem
Pomimo obiecujących wyników, związanych ze stosowaniem exergamingu, istnieją pewne wyzwania, które wymagają bardziej dogłębnych badań:
- Różnorodność wyników: Część badań wskazuje na znaczną heterogeniczność w analizach wyników dotyczących poprawy kognitywnej i fizycznej, co utrudnia wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.
- Brak danych dotyczących długoterminowych efektów: Badania nad exergamingiem w leczeniu demencji są nadal na wczesnym etapie, a większość z nich skupia się na wynikach krótkoterminowych. Nie jest jeszcze pewne, czy korzyści obserwowane bezpośrednio po terapii będą utrzymywać się w dłuższej perspektywie.
- Różne środowiska: Exergaming był dotychczas testowany w bezpiecznych, nadzorowanych środowiskach (np. w klinikach lub pod okiem terapeutów). Nie ma jednak pewności, czy będzie bezpieczny i skuteczny, gdy będzie stosowany samodzielnie, na przykład w domach pacjentów.
- Obawy dotyczące dostępu: Nie każdy pacjent, zwłaszcza w starszym wieku, posiada wiedzę technologiczną potrzebną do komfortowego korzystania z zaawansowanych urządzeń, co może stanowić barierę w powszechnym wdrażaniu tej metody.
Perspektywy na przyszłość
Wprowadzenie exergamingu do standardowych procedur terapeutycznych dla osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi i demencją otwiera nowe możliwości wieloaspektowego podejścia do radzenia sobie z tymi trudnymi schorzeniami. Chociaż potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić efektywność i długoterminową użyteczność exergamingu, wstępne rezultaty pokazują, że jest to narzędzie o potencjalnie dużym znaczeniu.
W przyszłości, wraz z nowymi technologiami i rosnącą dostępnością narzędzi VR, exergaming może stać się powszechnym elementem terapii wspierającej zdrowie poznawcze starszych dorosłych, a także ich jakość życia.
Podsumowanie
Exergaming obiecuje być przyszłościową metodą wspierającą leczenie demencji i łagodnych zaburzeń poznawczych. Poprzez połączenie aktywności fizycznej z angażującymi zadaniami umysłowymi, może przynieść korzyści w zakresie poprawy funkcji poznawczych i aktywności fizycznej pacjentów. Chociaż wyniki są jeszcze niepewne, a badania wskazują na potrzebę dalszych testów, exergaming niesie ze sobą obietnicę znaczącej pomocy w codziennym funkcjonowaniu osób z demencją i MCI. Wraz z rozwojem technologii, rośnie szansa na szersze zastosowanie tej formy terapii i jej wdrożenie na większą skalę.