Zaostrzenie dróg oddechowych spowodowane niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NSAID‐exacerbated respiratory disease, N‐ERD) to forma nadwrażliwości na niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSLPZ), takie jak aspiryna i ibuprofen. Schorzenie to charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia zatok przynosowych (z polipami nosowymi lub bez nich) oraz astmy. Zjawisko to dotyka średnio około 2% populacji. Pierwszym krokiem w jego leczeniu jest unikanie NSLPZ. Alternatywną metodą terapeutyczną może być jednak zastosowanie leczenia aspiryną po wcześniejszym odczuleniu pacjenta (ang. Aspirin Treatment After Desensitisation, ATAD).
Proces odczulania i potencjalne mechanizmy działania
Odczulanie aspiryną przeprowadza się poprzez podawanie tego leku w regularnych, stałych odstępach czasowych, w niewielkich dawkach, które z biegiem czasu mogą być stopniowo zwiększane. Uważa się, że terapeutyczne działanie aspiryny może wynikać z mechanizmów takich jak zahamowanie interleukiny 4 oraz redukcja prostaglandyny D2. Dzięki temu terapia może być szczególnie przydatna u pacjentów z postępującymi zmianami w drogach oddechowych, którzy wymagają intensywnej interwencji medycznej, często w formie systemowych kortykosteroidów lub zabiegów chirurgicznych.
Metodologia badań
Analiza skuteczności terapii ATAD została przeprowadzona na podstawie pięciu badań randomizowanych, obejmujących łącznie 211 uczestników, z czego 146 poddano szczegółowej analizie. Wszystkie badania dotyczyły doustnego podawania aspiryny i były realizowane w ośrodkach medycznych o wysokim stopniu referencyjności. Uczestnicy badań mieli zdiagnozowane przewlekłe zapalenie zatok z polipami nosowymi, a u większości dodatkowo stwierdzono astmę. W niektórych przypadkach pacjenci mieli wcześniej przeprowadzone operacje usunięcia polipów nosowych. Wyniki analizowano po sześciu miesiącach oraz – w jednym przypadku – po 36 miesiącach od rozpoczęcia terapii.
Rezultaty krótkoterminowe (6 miesięcy)
Oceny wpływu odczulania aspiryną na jakość życia dokonywano za pomocą testu SNOT (Sino-Nasal Outcome Test). Wyniki wskazywały na średnią poprawę jakości życia (różnica średnia [MD] -0,54, 95% przedział ufności [CI] -0,76 do -0,31 w skali SNOT-22). Wynik ten był istotny klinicznie, choć dowody miały niski poziom pewności.
Dane dotyczące kontroli astmy były niejednoznaczne i oparte na różnych systemach oceny, takich jak Asthma Control Test (ACT) oraz Asthma Control Questionnaire (ACQ). Wyniki na skali ACT wskazywały na potencjalną poprawę (MD 5,90; 95% CI 2,93 do 8,87; minimalnie istotna różnica kliniczna ustalona na 3 punkty), ale jakość dowodów była bardzo niska.
Nie stwierdzono istotnych zmian w przepływie powietrza przez nos (MD 32,90 L/min, 95% CI -12,44 do 78,24) ani w objawach takich jak blokada nosa, kichanie czy utrata węchu. Odnotowano jednak kilka przypadków skutków ubocznych w grupie aktywnej – siedmiu uczestników przerwało terapię z powodu dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Rezultaty długoterminowe (36 miesięcy)
W dłuższym okresie (36 miesięcy) odczulanie aspiryną wykazało możliwą poprawę jakości życia, mierzoną wskaźnikiem Rhinosinusitis Disability Index (RSDI) (MD -18,10, 95% CI -32,82 do -3,38, niski poziom pewności). Jednakże zmiany w wielkości polipów nosowych oraz inne specyficzne parametry, takie jak przepływ powietrza przez nos czy dawki wymaganych kortykosteroidów, pozostawały niejednoznaczne.
Co istotne, w badaniu długoterminowym nie stwierdzono żadnych poważnych skutków ubocznych związanych z terapią.
Wnioski
Mimo obiecujących wyników dotyczących poprawy jakości życia, odczulanie za pomocą aspiryny pozostaje terapią, której skuteczność w innych aspektach terapii N‐ERD jest wciąż niejednoznaczna. Warto podkreślić, że dostępne dowody mają niski lub bardzo niski poziom pewności. Konieczne są dalsze badania skoncentrowane na długoterminowym monitorowaniu pacjentów, dokładnym opisie charakterystyki choroby na początku leczenia, a także większej przejrzystości wobec stosowania terapii wspomagających, takich jak kortykosteroidy lub zabiegi chirurgiczne.
Odczulanie za pomocą aspiryny pozostaje opcją szczególnie interesującą dla pacjentów z ciężkimi postaciami choroby, które nie reagują na podstawowe sposoby leczenia. Niemniej każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie, z pełnym uwzględnieniem potencjalnych korzyści i ryzyka. Przyszłe badania powinny wprowadzić większą harmonizację metod oceny i dalsze zgłębianie mechanizmów działania tej terapii.