Wprowadzenie
Utrzymanie remisji w wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG) jest kluczowe dla poprawy długoterminowego rokowania pacjentów oraz ograniczenia ryzyka nawrotów choroby. W leczeniu podtrzymującym od lat wykorzystuje się tiopuryny, takie jak azatiopryna (AZA) i 6-merkaptopuryna (6-MP). Pomimo rozwijających się nowych terapii, wciąż stanowią one istotny element strategii terapeutycznych.
Mechanizm działania azatiopryny i 6-merkaptopuryny
Azatiopryna i 6-merkaptopuryna to leki immunosupresyjne hamujące proliferację limfocytów poprzez zakłócanie syntezy puryn. Mechanizm ten prowadzi do zmniejszenia stanu zapalnego oraz pozwala ograniczyć aktywność choroby. Azatiopryna jest pro-lekiem, który w organizmie konwertuje do 6-merkaptopuryny, wykazując działanie terapeutyczne.
Skuteczność terapii tiopurynami w utrzymaniu remisji
Na podstawie wyników badań klinicznych, stosowanie AZA i 6-MP może istotnie zmniejszać ryzyko nawrotów u pacjentów z remisją WZJG. Według metaanaliz:
- Stosowanie azatiopryny bądź 6-merkaptopuryny zmniejsza ryzyko utraty remisji w porównaniu z placebo (45% pacjentów w grupie tiopuryn utraciło remisję, w porównaniu do 67% pacjentów w grupie placebo).
- Mimo ograniczonej liczby badań, dane sugerują, że 6-merkaptopuryna może być skuteczniejsza od 5-aminosalicylanów (5-ASA) w utrzymaniu remisji.
Bezpieczeństwo stosowania i działania niepożądane
Tiopuryny, pomimo udowodnionej skuteczności, nie są wolne od działań niepożądanych. Najczęściej zgłaszane skutki uboczne obejmują:
- nudności i dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
- supresję szpiku kostnego i leukopenię,
- zapalenie trzustki (rzadkie, ale istotne klinicznie powikłanie),
- zwiększone ryzyko infekcji i nowotworów u długotrwale leczonych pacjentów.
W badaniach wykazano również, że 4% pacjentów rezygnowało z leczenia azatiopryną ze względu na działania niepożądane.
Potrzeba dalszych badań
Obecne dane wskazują na potencjalnie korzystne działanie terapeutycznego monitorowania poziomu leków w celu optymalizacji terapii. Konieczne są także dalsze badania, aby ocenić długoterminowe bezpieczeństwo tiopuryn oraz ich miejsce w leczeniu w kontekście nowych strategii terapeutycznych.
Wnioski
Azatiopryna oraz 6-merkaptopuryna odgrywają istotną rolę w terapii podtrzymującej wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choć ich stosowanie wiąże się z ryzykiem efektów ubocznych. Według aktualnych badań, są skuteczniejsze od placebo w utrzymywaniu remisji, jednak konieczne są dalsze badania dotyczące optymalizacji ich stosowania oraz możliwego zastąpienia nowoczesnymi terapiami.