Choroba refluksowa przełyku (GERD) jest powszechną przypadłością występującą u noworodków, jednak jej nasilenie może znacząco różnić się pomiędzy pacjentami. U wcześniaków problem ten może wiązać się z poważnymi konsekwencjami, takimi jak bezdechy, bradykardia oraz epizody desaturacji. Z tego względu wciąż poszukuje się skutecznych metod leczenia GERD w tej grupie pacjentów. Jednym z podejść jest stosowanie inhibitorów pompy protonowej (PPI), jednak ich rzeczywista skuteczność oraz bezpieczeństwo u wcześniaków pozostają tematem dyskusji.
Fizjologiczny a patologiczny refluks żołądkowo-przełykowy
Refluks żołądkowo-przełykowy (GER) jest naturalnym zjawiskiem u noworodków, które w większości przypadków nie wymaga leczenia farmakologicznego. Jednak w niektórych przypadkach może on prowadzić do poważnych komplikacji, wówczas diagnozowana jest choroba refluksowa przełyku (GERD). U wcześniaków GERD bywa trudna do odróżnienia od innych stanów klinicznych, ponieważ objawy, takie jak bezdechy czy desaturacja, nie muszą wynikać wyłącznie z obecności refluksu.
Mechanizm działania inhibitorów pompy protonowej
Inhibitory pompy protonowej (PPI), takie jak esomeprazol, lansoprazol czy omeprazol, działają poprzez zmniejszenie wydzielania kwasu solnego w żołądku, co może ograniczać nasilenie refluksu i chronić błonę śluzową przełyku przed uszkodzeniem. U dorosłych i starszych dzieci PPI są szeroko stosowane w terapii GERD, jednak u wcześniaków ich zastosowanie wymaga dokładniejszej oceny bezpieczeństwa.
Badania nad skutecznością PPI u wcześniaków
Przegląd literatury obejmujący badania kliniczne dotyczące stosowania PPI u wcześniaków wykazał, że dostępne dane są bardzo ograniczone. W analizie objęto jedynie dwa badania, w których łącznie wzięło udział 62 wcześniaków.
- Jedno z badań obejmowało 10 niemowląt z średnim wiekiem ciążowym 36,1 tygodnia. Badano wpływ leczenia PPI na ekspozycję przełyku na kwas solny, lecz nie zaobserwowano istotnych zmian w częstości objawów klinicznych.
- Drugie badanie objęło 52 niemowlęta o średnim wieku ciążowym 31 tygodni. Porównano wpływ PPI i placebo na epizody bezdechów, bradykardii oraz duszności, jednak uzyskane wyniki były niejednoznaczne i nie pozwoliły na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.
Autorzy badań zaznaczają, że ograniczona liczba uczestników oraz szereg czynników zakłócających powodują, że uzyskane wyniki są obarczone dużą niepewnością. Ponadto jedno z badań przerwano przedwcześnie z powodu niewystarczającej rekrutacji uczestników.
Ryzyko i powikłania związane z PPI
Chociaż PPI mogą skutecznie zmniejszać kwasowość żołądka, ich stosowanie u noworodków wiąże się z potencjalnymi zagrożeniami. Możliwe skutki uboczne to:
- zwiększone ryzyko infekcji układu pokarmowego i oddechowego,
- zaburzenia mikrobioty jelitowej,
- zahamowanie wchłaniania istotnych składników odżywczych (np. wapnia, magnezu).
Brak długoterminowych badań nad skutkami stosowania PPI u wcześniaków sprawia, że konieczne jest zachowanie ostrożności przy ich stosowaniu w tej grupie pacjentów.
Alternatywne opcje leczenia GERD u wcześniaków
Z uwagi na ograniczoną ilość dowodów dotyczących skuteczności PPI, wielu ekspertów zaleca stosowanie alternatywnych metod leczenia GERD u wcześniaków. Wśród zalecanych strategii znajdują się:
- Zmiany pozycji – podnoszenie głowy łóżeczka, układanie dziecka w pozycji na lewym boku.
- Modyfikacja diety – zagęszczanie pokarmu, wydłużenie odstępów między karmieniami.
- Terapie niefarmakologiczne – np. regulacja podaży pokarmu lub karmienie kroplowe w ciężkich przypadkach.
Wnioski
Mimo powszechnego stosowania inhibitorów pompy protonowej w terapii chorych na GERD wcześniaków, dostępne dane naukowe nie potwierdzają jednoznacznie ich skuteczności ani bezpieczeństwa. Istnieją wskazania do przeprowadzenia dalszych, bardziej kompleksowych badań, które umożliwią ocenę długoterminowych efektów tej formy terapii.
W obecnej chwili rekomenduje się indywidualizację leczenia, z naciskiem na metody niefarmakologiczne oraz ścisłe monitorowanie skutków ubocznych stosowania PPI. Decyzję o wdrożeniu leczenia farmakologicznego powinno podejmować się z dużą ostrożnością, po rozważeniu potencjalnych korzyści i ryzyka.