Ręczne usuwanie resztek łożyska po porodzie drogami natury to procedura, która może uratować życie matki, ale wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem powikłań, przede wszystkim infekcji jamy macicy. Retencja łożyska to stan potencjalnie zagrażający życiu, który często wiąże się z wystąpieniem krwotoku poporodowego, co czyni szybkie i skuteczne leczenie niezwykle istotnym. Z tego względu, niektórzy eksperci zalecają stosowanie profilaktycznych antybiotyków, aby zredukować ryzyko zakażeń po zabiegu, jednak dowody na skuteczność tego podejścia pozostają ograniczone.
Dlaczego usuwanie resztek łożyska zwiększa ryzyko infekcji?
Retencja łożyska, czyli sytuacja, w której całość lub część łożyska nie oddziela się od ściany macicy po porodzie, stanowi poważny problem medyczny dla kobiet rodzących drogami natury. W przypadku, gdy łożysko nie zostanie samoistnie wydalone, konieczne jest jego manualne usunięcie. Ta interwencja niesie za sobą ryzyko infekcji macicy, znanej jako endometritis. Interwencja chirurgiczna w jamie macicy, szczególnie jeśli wprowadzane są instrumenty lub dłoń lekarza, może stanowić bezpośrednią drogę przeniesienia mikroorganizmów do jamy macicy, która po porodzie jest bardziej podatna na zakażenie.
Czy antybiotyki profilaktyczne są skuteczne?
Mimo że profilaktyczne antybiotyki są często stosowane u kobiet poddawanych manualnemu usuwaniu łożyska, istnieje niewielka ilość dowodów wspierających tę praktykę. Przeprowadzone badania, choć ograniczone liczebnie i pod względem jakości danych, próbują odpowiedzieć na pytanie, czy takie działanie zmniejsza ryzyko wystąpienia endometritis oraz innych powikłań, takich jak krwotok poporodowy i ponowne przyjęcie do szpitala.
Jak wynika z przeglądów badań retrospektywnych, brakuje jednoznacznych dowodów potwierdzających skuteczność antybiotykoterapii w redukcji ryzyka endometritis. Jedno z istotnych badań objęło 974 uczestniczki z różnych krajów, takich jak Niemcy, Norwegia czy Izrael. Na podstawie zebranych danych nie stwierdzono, aby antybiotyki profilaktyczne znacząco redukowały ryzyko wystąpienia endometritis. Wyliczony wskaźnik ryzyka (RR) wynosił 0,94, co oznacza, że nie było statystycznie istotnej różnicy między grupą, która otrzymała antybiotyki, a tą, która ich nie otrzymała (przedział pewności wynosił 0,48 do 1,85).
Wpływ na inne kluczowe wyniki kliniczne
- Krwotok poporodowy: Dowody wskazują, że antybiotyki profilaktyczne nie wpływają w sposób istotny na redukcję ryzyka krwotoku poporodowego (RR 1,00, przedział pewności 0,78 do 1,29).
- Wcześniejsze przymusowe przyjęcia noworodków do oddziału intensywnej terapii (NICU): Również w tej kwestii nie udało się potwierdzić znaczącego wpływu profilaktyki przeciwbakteryjnej (RR 0,86, przedział pewności 0,29 do 2,61).
Niestety, w dostępnych badaniach nie uwzględniono wielu innych kluczowych wyników, takich jak czas trwania hospitalizacji, sepsa, wtórny krwotok poporodowy, satysfakcja kobiet z przebiegu leczenia czy potencjalne skutki dla noworodka, takie jak żółtaczka czy sepsa noworodkowa.
Ryzyko związane z przyjmowaniem antybiotyków
Chociaż podanie antybiotyków może być korzystne w zapobieganiu niektórym rodzajom infekcji, istnieje ryzyko związane z nadmiernym stosowaniem tej grupy leków. Nadmierne stosowanie antybiotyków może przyczyniać się do rozwoju oporności bakterii. Co więcej, istnieje możliwość wystąpienia niepożądanych działań ubocznych, takich jak reakcje alergiczne, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a w rzadkich przypadkach, reakcje anafilaktyczne. W ocenie klinicznej konieczne jest dokładne rozważenie ryzyka i korzyści wynikających z takiej profilaktyki przeciwbakteryjnej, szczególnie w kontekście ograniczonych danych potwierdzających skuteczność antybiotyków w tej sytuacji.
Wnioski
W obliczu ograniczonych dowodów na skuteczność profilaktycznych antybiotyków w przypadku ręcznego usuwania resztek łożyska po porodzie drogami natury, istnieje potrzeba przeprowadzenia kolejnych badań. W szczególności badania randomizowane z udziałem większej liczby pacjentek oraz porównujące różne antybiotyki lub brak antybiotykoterapii mogłyby dostarczyć bardziej wiarygodnych danych na ten temat. Obecnie dostępne dowody sugerują jednak, że antybiotykoterapia profilaktyczna może nie przynosić znaczących korzyści w prewencji powikłań, takich jak endometritis czy krwotok poporodowy.
Dla personelu medycznego ważne jest indywidualne podejście do każdej pacjentki oraz staranna ocena ryzyka, z uwzględnieniem aspektów takich jak istniejące zakażenia, stan zdrowia matki po porodzie oraz inne czynniki ryzyka.