Stwardnienie rozsiane (MS) to choroba autoimmunologiczna układu nerwowego, która prowadzi do postępującej niepełnosprawności neurologicznej. W ostatnich latach rytuksymab, przeciwciało monoklonalne, stał się lekiem często stosowanym off-label w leczeniu MS, szczególnie w krajach wysokorozwiniętych, gdzie dostępne są inne terapie modyfikujące przebieg choroby (DMTs).
Jak działa rytuksymab?
Rytuksymab działa poprzez eliminację limfocytów B CD20+, które odgrywają kluczową rolę w patogenezie MS. Ich nadmierna aktywność przyczynia się do uszkodzenia osłonek mielinowych w mózgu i rdzeniu kręgowym, co prowadzi do zaostrzeń choroby i pogłębiającej się niepełnosprawności.
Rytuksymab jako terapia pierwszego wyboru w rzutowo-remisyjnym MS
Badania wykazały, że rytuksymab może skutecznie zmniejszać liczbę rzutów choroby. W jednym z randomizowanych badań klinicznych porównano go z dimetylofumaranem, wykazując, że rytuksymab może istotnie redukować ryzyko wystąpienia nawrotów (OR 0.16, 95% CI 0.04–0.57). Jednakże, naukowcy zwracają uwagę na nadal ograniczoną pewność dowodów dotyczących wpływu leku na postęp niepełnosprawności.
Porównanie rytuksymabu z innymi DMTs
- Interferony beta i octan glatirameru: Rytuksymab wykazuje lepszą skuteczność w redukcji rzutów (HR 0.14).
- Dimetylofumaran i natalizumab: Lek może opóźniać rzuty, choć skuteczność w porównaniu z tymi terapiami jest zmienna.
- Fingolimod: Wyniki badań sugerują większą niepewność w porównaniu z tym lekiem.
Rytuksymab w pierwotnie postępującym MS
W badaniach z udziałem pacjentów z pierwotnie postępującą postacią MS, rytuksymab nie wykazał istotnej poprawy w zakresie spowolnienia progresji niepełnosprawności. Wynik badania kontrolowanego placebo (OR 0.71, 95% CI 0.45–1.11) sugeruje, że lek nie przynosi istotnych korzyści w tej postaci choroby.
Rytuksymab jako terapia zamienna
Pacjenci, którzy przechodzą z innych terapii modyfikujących chorobę na rytuksymab, mogą skorzystać na zmniejszeniu liczby rzutów. W jednej z analiz wykazano, że rytuksymab może zmniejszyć ryzyko nawrotów nawet o 82% w stosunku do interferonów (HR 0.18). Dodatkowo, jego skuteczność w porównaniu z natalizumabem może być porównywalna (HR 0.96).
Bezpieczeństwo i działania niepożądane rytuksymabu
Jak każdy lek stosowany w leczeniu MS, rytuksymab wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych. Wśród najczęściej raportowanych pojawiają się:
- Zakażenia dróg oddechowych – niektóre badania sugerują minimalne zwiększenie ryzyka.
- Poważne infekcje bakteryjne – zwłaszcza w porównaniu do interferonów i natalizumabu.
- Potencjalne zwiększenie ryzyka nowotworów – chociaż dowody są ograniczone i wymagają dalszych badań.
Podsumowanie
Rytuksymab wykazuje obiecujące rezultaty w zmniejszaniu liczby rzutów u pacjentów z rzutowo-remisyjnym MS oraz jako terapia zamienna. Nie ma jednak wystarczających dowodów na jego skuteczność w spowalnianiu progresji choroby, szczególnie w pierwotnie postępującej postaci MS. Mimo zwiększonego ryzyka infekcji, ogólny profil bezpieczeństwa rytuksymabu pozostaje akceptowalny.
Ze względu na ograniczoną liczbę długoterminowych badań, konieczne są dalsze badania nad ewentualnymi działaniami ubocznymi oraz skutecznością tej terapii w długim okresie.