Proceduralny ból u noworodków, szczególnie tych przebywających w oddziałach intensywnej terapii noworodkowej (NICU), stanowi poważne wyzwanie terapeutyczne. Ze względu na ograniczenia w stosowaniu tradycyjnych środków farmakologicznych, takich jak opioidy, coraz więcej uwagi poświęca się nieinwazyjnym lub alternatywnym metodom łagodzenia bólu. Jedną z takich metod jest akupunktura — praktyka wywodząca się z Tradycyjnej Medycyny Chińskiej.
Na czym polega problem?
Noworodki w środowiskach intensywnej opieki często są narażone na liczne bolesne procedury, takie jak pobieranie krwi, zakładanie dostępu żylnego czy intubacja. Skutki nieleczonego bólu w tym wieku mogą być długofalowe – dochodzi do zmian w mózgu oraz zwiększenia podatności na ból i zaburzenia emocjonalne w późniejszym życiu. Z drugiej strony, stosowanie farmakoterapii w tej grupie wiekowej wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, dlatego poszukuje się metod bardziej bezpiecznych.
Czym jest akupunktura i jak może pomóc?
Akupunktura polega na stymulowaniu określonych punktów ciała za pomocą drobnych igieł w celu wywołania efektu terapeutycznego. U noworodków stosuje się zazwyczaj łagodniejsze formy terapii, takie jak akupresura (uciskanie punktów) lub laseropunktura (stymulacja światłem). Celem tej terapii jest aktywacja mechanizmów przeciwbólowych organizmu bez konieczności stosowania leków farmakologicznych.
Przegląd badań: Co mówią dowody naukowe?
Zgodnie z przeglądem systematycznym opartym na 11 randomizowanych badaniach klinicznych z udziałem 852 noworodków, akupunktura może przynosić korzyści w łagodzeniu bólu proceduralnego. Oto najważniejsze wyniki:
- Akupunktura w porównaniu do braku terapii lub leczenia pozorowanego (tzw. sham) może zmniejszać nasilenie bólu podczas procedur — wskaźnik SMD wyniósł −0,56 (niskiej pewności dowody).
- Nie zanotowano znaczących różnic w liczbie zdarzeń niepożądanych w grupach leczonych akupunkturą ani w porównaniu do grup nieleczonych, ani do tych otrzymujących inne metody niefarmakologiczne.
- Dowody dotyczące porównania akupunktury z innymi metodami niefarmakologicznymi, np. podawaniem sacharozy czy glukozy, są bardzo niepewne. Różnice w poziomie bólu były minimalne (SMD 0,29) i nie można było wyciągnąć jednoznacznych wniosków.
- Także porównania różnych typów akupunktury (np. akupresura vs masaż stóp) nie wykazały jednoznacznych różnic w efektywności — wiarygodność tych danych jest bardzo niska.
W skrócie: akupunktura może być skuteczną i bezpieczną opcją uzupełniającą w leczeniu bólu proceduralnego u noworodków, gdy porównywana jest z brakiem leczenia. Jednak jej skuteczność w porównaniu do innych bezpiecznych metod, jak podanie sacharozy, nadal wymaga dalszych badań.
Bezpieczeństwo i akceptacja
W analizowanych badaniach nie zanotowano poważnych działań niepożądanych związanych z wykonywaniem akupunktury u noworodków. Jest to ważna informacja w kontekście delikatnej fizjologii niemowląt. Co ciekawe, zgoda rodziców i opiekunów oraz ich satysfakcja z zastosowania tego rodzaju terapii została oceniona jako wysoka w niektórych badaniach, choć dane te nie były szeroko analizowane ilościowo.
Ograniczenia badań
Mimo obiecujących rezultatów, warto zaznaczyć że przeglądowane badania cechowały się niejednorodnością w zakresie:
- rodzaju stosowanej akupunktury (igłowa, laserowa, akupresura),
- metod pomiaru bólu (różne skale oceny),
- populacji pacjentów (wiek, masa urodzeniowa, rodzaj procedur).
Wszystko to sprawia, że wiarygodność dowodów jest ograniczona, a dalsze, lepiej zaprojektowane badania są niezbędne do potwierdzenia skuteczności akupunktury jako elementu standardowej opieki nad noworodkami.
Przyszłość akupunktury w neonatologii
Obecnie trwają cztery nowe badania, których wyniki mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia roli akupunktury u najmłodszych pacjentów. Jeśli okaże się, że metoda ta jest nie tylko skuteczna, ale i bezpieczna, być może zostanie na stałe wpisana w schematy leczenia bólu proceduralnego, szczególnie w sytuacjach, gdy farmakoterapia nie jest możliwa.
Podsumowując, akupunktura jest obiecującą, potencjalnie skuteczną i bezpieczną alternatywą dla farmakologicznych metod łagodzenia bólu u noworodków poddawanych rutynowym zabiegom medycznym. Jednak obecnie dostępne dowody są niskiej lub bardzo niskiej jakości i zanim zalecenia dotyczące jej stosowania zostaną powszechnie przyjęte, potrzebne są kolejne badania z większą liczbą uczestników i lepszą metodologią.