Grypa sezonowa stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia osób starszych, zwłaszcza tych zamieszkujących w domach opieki długoterminowej (LTCIs). Ich układ odpornościowy jest osłabiony, co sprawia, że są bardziej podatni na infekcje oraz ich powikłania. Jednym ze sposobów ograniczenia ryzyka transmisji wirusa jest szczepienie pracowników ochrony zdrowia, którzy na co dzień zajmują się seniorami. Czy ta metoda faktycznie przynosi wymierne efekty?
Dlaczego szczepienia personelu medycznego są istotne?
Personel zatrudniony w domach opieki – lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci, ale także osoby sprzątające oraz odwiedzające ich rodziny – mogą być nieświadomymi nosicielami wirusa grypy. Wielu pracowników ochrony zdrowia w dalszym ciągu wykonywało swoje obowiązki mimo przechodzenia łagodnych objawów grypy, co znacząco zwiększało ryzyko przeniesienia choroby na podopiecznych. Zaszczepienie tej grupy zmniejsza prawdopodobieństwo zarażenia seniorów.
Przegląd badań nad skutecznością szczepień
W celu oceny skuteczności szczepień personelu przeprowadzono kilka badań klinicznych. W przeglądzie uwzględniono cztery randomizowane kontrolowane badania (RCT) obejmujące 8468 mieszkańców domów opieki w Europie. Wyniki analizowano pod kątem wpływu szczepień na:
- liczbę przypadków grypy,
- infekcje dolnych dróg oddechowych,
- hospitalizacje,
- śmiertelność ogólną oraz związaną z infekcjami dolnych dróg oddechowych.
Wyniki badań: czy szczepienia faktycznie pomagają?
Rezultaty badań nie dają jednoznacznych dowodów na to, że szczepienia personelu istotnie zmniejszają liczbę przypadków grypy wśród seniorów. W analizowanych badaniach liczba zachorowań spadła jedynie z 5% do 4%, co oznacza efekt minimalny (RR 0,87; CI 95%: 0,46-1,63).
Nieco lepsze wyniki odnotowano w kontekście infekcji dolnych dróg oddechowych – odsetek ten zmalał z 6% do 4%, choć wciąż pozostają wątpliwości co do pewności tych danych (RR 0,70; CI 95%: 0,41-1,2).
O ile wpływ na konkretne przypadki zakażeń grypowych nie jest jednoznaczny, to zaskakujący rezultat dotyczy śmiertelności ogólnej. Śmiertelność w grupie rezydentów domów opieki zmniejszyła się z 9% do 6% (RR 0,69; CI 95%: 0,60-0,80). Może to sugerować, że szczepienia personelu wpływają na ogólne zdrowie mieszkańców, choć niekoniecznie wyłącznie poprzez redukcję grypy.
Ograniczenia badań i potrzeba dalszych analiz
Wyniki badań wskazują na istotne ograniczenia metodologiczne. Występowały problemy z niedostatecznym poziomem wyszczepienia personelu w grupach badawczych oraz potencjalnym „przeciekaniem” interwencji (niektórzy pracownicy z grup kontrolnych mogli mimo wszystko się zaszczepić). Brakowało również informacji o działaniach wspomagających, takich jak higiena rąk, stosowanie masek czy zarządzanie objawami grypy u personelu.
„Wyniki badań nie dostarczają jednoznacznych dowodów na skuteczność szczepień personelu w redukcji przypadków grypy, choć wskazują na możliwe zmniejszenie ogólnej śmiertelności mieszkańców domów opieki”
Podsumowanie: czy warto szczepić personel?
Mimo że szczepienia przeciw grypie nie eliminują całkowicie ryzyka zakażenia w domach opieki, to mogą przyczyniać się do poprawy ogólnego zdrowia rezydentów, zwłaszcza poprzez potencjalnie zmniejszenie śmiertelności z różnych przyczyn. Aby uzyskać pewniejsze wyniki, konieczne są dodatkowe badania o wyższej jakości metodologicznej, uwzględniające także inne strategie zapobiegania grypie.
Dla pracowników ochrony zdrowia oznacza to, że szczepienia powinny być traktowane jako jeden z wielu elementów zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji – obok przestrzegania zasad higieny, stosowania środków ochrony osobistej i edukacji w zakresie kontroli zakażeń.