Podczas porodu, a szczególnie w jego drugim etapie, unikanie urazów krocza jest kluczowym aspektem nie tylko dla zdrowia fizycznego, ale również psychicznego kobiety. Urazy krocza, takie jak pęknięcia drugiego, trzeciego czy czwartego stopnia, mogą prowadzić do długoterminowych problemów zdrowotnych, takich jak nietrzymanie stolca, bóle krocza, a także komplikacje związane z powrotem do życia seksualnego. Dlatego wiele różnych technik mających na celu zmniejszenie ryzyka takich urazów jest stosowanych i badanych.
Znaczenie ochrony krocza podczas drugiej fazy porodu
Statystyki pokazują, że ponad 27% przypadków śmierci matek na świecie wynika z poporodowego krwotoku (PPH – postpartum haemorrhage), który jest także związany z urazami krocza spowodowanymi porodem pochwowym. W związku z tym prewencja urazów krocza ma kluczowe znaczenie dla redukcji nadmiernej utraty krwi. W literaturze medycznej istnieje wiele sposobów, które mają na celu zmniejszenie ryzyka urazów krocza, jednak nadal brakuje jednoznacznych dowodów wspierających niektóre z nich.
Techniki ochrony krocza: Podział na metody „hands off” i „hands on”
Podczas porodu stosuje się dwie główne grupy technik. Pierwsza z nich to podejście „hands off” (lub „poised”), w którym położna nie interweniuje ręcznie podczas przedostawania się główki dziecka przez pochwę. Druga to podejście „hands on”, w którym położna ściśle monitoruje i, jeśli to konieczne, manualnie wspomaga główkę dziecka podczas porodu, z jednoczesnym uciskaniem krocza.
Z dostępnych badań wynika, że technika „hands off” może mieć niewielki lub umiarkowany wpływ na zmniejszenie ryzyka drugiego stopnia pęknięć (RR 0.73, 95% CI 0.32 do 1.64; 2 badania), ale jednocześnie nie dostarcza wystarczających dowodów na redukcję pęknięć trzeciego czy czwartego stopnia. Z kolei technika „hands on” stosowana w odpowiednich przypadkach może oferować lepszą ochronę przed większymi urazami krocza, choć i w tym przypadku wyniki są bardzo niejednoznaczne.
Inne techniki wspierające ochronę krocza
Oprócz wspomnianego podejścia manualnego, istnieje wiele innych technik, które według badań mogą wpływać na zmniejszenie urazów krocza i poprawę wyników poporodowych:
- Kompresy z ciepłą wodą: Badania sugerują, że przykładanie ciepłych kompresów na krocze podczas drugiego etapu porodu może skutecznie zmniejszać ryzyko pęknięć trzeciego i czwartego stopnia. Metaanaliza (RR 0.46, 95% CI 0.27 do 0.79; 3 badania) wskazuje, że ciepłe kompresy mogą skutecznie redukować ryzyko poważniejszych urazów. Dodatkowo, ciepło pozwala zmniejszyć ból poporodowy.
- Masaż krocza: Inną popularną metodą jest masaż krocza, stosowany w trakcie ostatnich tygodni ciąży oraz podczas porodu. Badania wskazują na jego potencjał w prewencji pęknięć (RR 1.04, 95% CI 0.89 do 1.21; 4 badania), jednak pewność dowodów jest niska. Może on jednak przyczynić się do zmniejszenia bólu.
- Połączenie technik: Stosowanie ciepłych kompresów w połączeniu z masażem krocza może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka pęknięć drugiego stopnia (RR 0.63, 95% CI 0.46 do 0.86; 1 badanie). Choć ta kombinacja technik również wymaga dalszych badań, wstępne wyniki są obiecujące.
- Wokalizacja: Intrygującą techniką okazała się wokalizacja matki podczas drugiego etapu porodu, czyli wydawanie dźwięków ułatwiających rozluźnienie mięśni dna miednicy. Choć dowody dotyczące redukcji pęknięć są ograniczone i nieznaczne (RR 0.56, 95% CI 0.23 do 1.38; 1 badanie), wokalizacja może wpłynąć na zwiększenie satysfakcji rodzącej i obniżenie napięcia.
Skomplikowane przypadki – techniki specjalistyczne
Występują także inne, mniej popularne techniki, które są wykorzystywane w określonych klinicznych sytuacjach, takie jak Manewr Ritgena czy specjalistyczne urządzenia do ochrony krocza. Jednakże, z powodu ograniczonych danych badawczych i stosunkowo rzadkiego użycia tych metod, wyniki nie są wystarczająco mocne, by wskazać ich wyższość w porównaniu z bardziej tradycyjnymi metodami.
Komplikacje poporodowe związane z urazami krocza
Urazy krocza, niezależnie od ich stopnia, mogą znacząco wpływać na zdrowie matki po porodzie. Pęknięcia trzeciego i czwartego stopnia są szczególnie groźne, ponieważ mogą prowadzić do wystąpienia długoterminowych komplikacji, takich jak problemy z nietrzymaniem stolca, chroniczny ból w okolicach miednicy oraz trudności w życiu seksualnym. Ważną kwestią w badaniach nad ochroną krocza jest także ocena poporodowych powikłań krwotocznych. Badania jednak wskazują, że większość stosowanych technik (zarówno masaże, kompresy, jak i podejście „hands off”) ma na to ograniczony wpływ.
Podsumowanie
Ochranianie krocza podczas porodu, przy odpowiednim wsparciu i technikach, może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych urazów i komplikacji poporodowych. Niemniej jednak, wyniki wielu badań są nadal niejednoznaczne, a poziom pewności co do efektywności poszczególnych metod wciąż wymaga dalszych badań. Jako że techniki takie jak kompresy ciepłem i masaż wydają się obiecującymi narzędziami, położne i lekarze powinni indywidualnie dopasowywać podejmowane interwencje do potrzeb każdej rodzącej.
W ostatecznym rozrachunku, celem powinno być zawsze minimalizowanie ryzyka urazu krocza oraz zapewnienie jak największego komfortu rodzącej kobiecie.