Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet na całym świecie. Wiele kobiet otrzymuje diagnozę choroby w okresie aktywności zawodowej. W związku z tym powrót do pracy po zakończeniu leczenia stanowi istotny aspekt rehabilitacji, wpływający na jakość życia, dobrostan psychiczny i integrację społeczną pacjentek. Niestety, badania wskazują, że kobiety, które przeżyły raka piersi, rzadziej wracają do aktywności zawodowej w porównaniu z ogółem populacji. W artykule przedstawiamy najważniejsze czynniki prognostyczne wpływające na powrót do pracy u kobiet po przebyciu raka piersi, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy naukowej.
Powrót do pracy – znaczenie i wyzwania
Powrót do pracy po leczeniu onkologicznym odgrywa kluczową rolę w rehabilitacji społecznej i psychicznej pacjentek. Pozwala na odzyskanie poczucia normalności, niezależności finansowej i zwiększa samoocenę. Jednocześnie proces ten może być utrudniony przez wiele czynników – zarówno biologicznych, jak i społecznych.
Powrót do pracy jest zjawiskiem złożonym i zależy od współdziałania wielu elementów. W systematycznym przeglądzie badań wyróżniono pięć głównych grup czynników wpływających na ten proces:
- Społeczno-demograficzne
- Związane z chorobą i leczeniem
- Inne czynniki zdrowotne
- Osobiste
- Związane z charakterem pracy
Metodologia przeglądu badań
Zespół badaczy przeanalizował dane z 31 artykułów obejmujących 19 różnych kohort pacjentek z rakiem piersi, które miały zatrudnienie w momencie diagnozy. Zidentyfikowano 14 799 rekordów, z czego wyodrębniono 8486 unikalnych publikacji. Ostateczna analiza objęła 2473 uczestniczek.
Zmiennymi analizowanymi jako potencjalne czynniki prognostyczne były m.in. wiek, poziom wykształcenia, status związku, rodzaj zastosowanego leczenia (np. chemioterapia, radioterapia) oraz inne czynniki osobiste. W przypadku pięciu zmiennych udało się przeprowadzić metaanalizę.
Wiek a powrót do pracy
Na podstawie czterech badań obejmujących 1333 pacjentki stwierdzono, że starszy wiek jest istotnie związany z niższymi szansami na powrót do pracy w okresie do 24 miesięcy po diagnozie. Wartość łączna wskaźnika OR wynosiła 0,96, co oznacza, że każde kolejne 10 lat życia zmniejszało szanse powrotu do pracy o ok. 4%.
Poziom wykształcenia
W analizie niejednoznacznie oceniono wpływ wykształcenia na powrót do pracy. W analizie niekorygowanej (cztery badania, 1680 osób) niższy poziom wykształcenia był wyraźnie związany z mniejszymi szansami powrotu do aktywności zawodowej (OR 0,40). Jednak po uwzględnieniu innych zmiennych ta zależność zanikła (OR 0,60; brak istotności statystycznej).
Status związku
Obecność partnera życiowego nie miała znaczącego wpływu na szanse powrotu do zatrudnienia. Metaanaliza nie wykazała istotnych różnic między pacjentkami będącymi w związku a singielkami (OR 0,91; brak istotności statystycznej).
Rodzaj leczenia a aktywność zawodowa
Znaczący wpływ na szanse powrotu do pracy miało zastosowanie chemioterapii. U kobiet, które przeszły ten rodzaj leczenia, odnotowano istotnie niższe prawdopodobieństwo powrotu do pracy (OR 0,48), co może wynikać z długotrwałych skutków ubocznych (np. zmęczenia, zaburzeń poznawczych, neuropatii obwodowej). W przypadku radioterapii nie zaobserwowano wpływu na zdolność do podjęcia pracy (OR 1,03).
Ograniczenia i jakość dowodów
Większość uzyskanych danych pochodziła z Europy i Stanów Zjednoczonych. Niestety, jakość dowodów oceniono jako niską, co wynikało głównie z niejednorodnych metod analiz, różnic w projektowaniu badań oraz niewielkiej liczby uwzględnionych czynników w analizach skorygowanych. W związku z tym konieczne są dalsze, lepiej zaprojektowane badania, które umożliwią precyzyjną identyfikację kobiet o zwiększonym ryzyku niepowrotu do pracy.
Znaczenie wyników dla praktyki klinicznej
Wnioski płynące z analiz wskazują na potrzebę wczesnej interwencji i wsparcia kobiet z grup podwyższonego ryzyka, zwłaszcza starszych i poddanych chemioterapii. Wsparcie to powinno obejmować:
- indywidualne programy rehabilitacyjne,
- pomoc psychologiczną,
- współpracę z pracodawcami w zakresie elastycznych warunków powrotu do pracy,
- edukację pacjentek i pracodawców w zakresie możliwości dostosowania miejsca pracy.
Podsumowanie
Powrót do pracy po raku piersi to proces wielopłaszczyznowy, uzależniony od wielu czynników. Obecnie dostępne dane sugerują, że starszy wiek i chemioterapia są najsilniej związane z niższym prawdopodobieństwem wznowienia aktywności zawodowej. Znalezienie skutecznych metod wsparcia i identyfikacja zagrożonych grup pacjentek może pozytywnie wpłynąć na ich powrót do życia zawodowego i społecznego. Z tego względu temat ten powinien pozostać priorytetem dla systemów opieki zdrowotnej i pracodawców.