Próchnica zębów jest najpowszechniejszym schorzeniem na świecie. Nieleczona może prowadzić do bólu, obniżenia jakości życia, problemów psychicznych, trudności w funkcjonowaniu, a także zaburzeń odżywiania. Dlatego też konieczne jest wprowadzenie skutecznych, niedrogich i łatwych w użyciu metod, które są w stanie zapobiegać i zatrzymywać rozwój próchnicy. Wśród dostępnych środków dużą uwagę w ostatnich latach zyskał fluorek diaminu srebra (SDF).
Jak działa fluorek diaminu srebra (SDF)?
SDF to wysokoskładnikowy preparat stosowany miejscowo na zęby w celu zapobiegania nowym zmianom próchnicowym oraz zatrzymywania istniejących. Jego główną zaletą jest zdolność do remineralizacji zębów oraz do niszczenia bakterii próchnicotwórczych. Srebro zawarte w SDF działa bakteriobójczo, natomiast fluorek wzmacnia szkliwo, czyniąc je bardziej odpornym na kwasy i ataki bakteryjne.
Stosowanie SDF ma również kilka innych zalet, takich jak:
- Szeroka dostępność i niska cena, co czyni go szczególnie atrakcyjnym w krajach rozwijających się lub w rejonach o ograniczonym dostępie do pełnych zabiegów stomatologicznych.
- Łatwość aplikacji, która nie wymaga skomplikowanego sprzętu, jest praktyczna dla pacjentów w różnym wieku i stanie zdrowia.
- Możliwość leczenia zarówno zębów mlecznych, jak i stałych, w tym korzeni zębów oraz zębów z zaawansowaną próchnicą.
Skuteczność SDF w zapobieganiu i leczeniu próchnicy
Przegląd 29 randomizowanych badań kontrolowanych (RCT) z udziałem ponad 13 tysięcy dzieci i dorosłych dostarczył cennych informacji na temat skuteczności SDF. Badania te porównywały efekty stosowania SDF z różnymi formami leczenia, w tym z placebo, brakiem leczenia, lakierami z fluorem oraz innymi metodami, takimi jak cement glassjonomerowy (GIC).
Najważniejsze wnioski można podsumować w kilku punktach:
- Zapobieganie nowym zmianom próchnicowym: Badania wskazują, że SDF może pomóc w zapobieganiu nowym zmianom próchnicowym, chociaż wyniki dotyczące próchnicy w zębach mlecznych są niepewne. Dowody dotyczące korzeni zębów wskazują natomiast na jego umiarkowaną skuteczność.
- Zatrzymywanie istniejących zmian próchnicowych: SDF wydaje się być skuteczny w „zatrzymywaniu” (czyli blokowaniu dalszego postępu) próchnicy u dzieci i dorosłych zarówno w zębach mlecznych, jak i stałych, choć dowody w niektórych przypadkach były mało pewne.
- Porównanie z fluorem: Porównania z lakierami fluorowymi sugerują, że SDF może oferować podobną skuteczność w zapobieganiu nowym zmianom próchnicowym, jednak nie jest jasne, która z metod jest skuteczniejsza w zatrzymywaniu już istniejącej próchnicy.
- Porównanie z wypełnieniami i infiltracją żywic: Dowody z badań sugerują niejasne różnice między metodami, co oznacza, że nie można zdefiniować, czy SDF czy wypełnienia oferują lepszą ochronę przed próchnicą.
Potencjalne wady i skutki uboczne
Nie wszystko w przypadku SDF jest jednak bez wątpliwości pozytywne. Jakkolwiek skuteczny w leczeniu próchnicy, SDF ma pewne ograniczenia:
- Najczęstszym zarzutem wobec stosowania fluorku diaminu srebra jest trwałe przebarwienie zębów – zęby leczone tym preparatem mogą przybrać ciemny lub czarny kolor. W kontekście walorów estetycznych tego rozwiązania często pojawiają się obiekcje zarówno ze strony pacjentów, jak i stomatologów.
- Dane dotyczące potencjalnych skutków ubocznych, takich jak ból czy nadwrażliwość, są w niektórych przypadkach niespójne lub mało wiarygodne, co wymaga dalszych, bardziej szczegółowych badań.
Kto może korzystać z SDF?
SDF jest szczególnie polecany dla:
- Dzieci, zwłaszcza w kontekście leczenia i zapobiegania próchnicy w zębach mlecznych, gdzie nie jest wymagana inwazyjna interwencja.
- Dorosłych z próchnicą korzeni zębów, której leczenie może być trudniejsze ze względu na lokalizację i stopień uszkodzeń.
- Osób starszych i pacjentów o ograniczonej mobilności, dla których bardziej skomplikowane formy interwencji stomatologicznych mogą być niewskazane lub niemożliwe do przeprowadzenia.
SDF w porównaniu z innymi metodami leczenia próchnicy
Pomimo obiecujących wyników, dowody na efektywność SDF porównywane z innymi metodami, takimi jak lakier fluorkowy, zalewanie szczelin czy infiltracja żywic, są w wielu przypadkach niejednoznaczne i wymagają dalszych badań na szeroką skalę. Również porównanie z bardziej klasycznymi metodami, jak usuwanie próchnicy z użyciem cementu glassjonomerowego, nie daje jednoznacznych rezultatów.
Przyszłe badania powinny szczególnie skupić się na:
- Wpływie przebarwień na estetykę uzębienia, biorąc pod uwagę piętno społeczne wiążące się z ciemnymi zębami, zwłaszcza u dzieci.
- Pewności dotyczącej skutków długoterminowych SDF i różnic pomiędzy poszczególnymi protokołami aplikacyjnymi.
Podsumowanie
Fluorek diaminu srebra (SDF) wydaje się obiecującym rozwiązaniem w zapobieganiu i leczeniu próchnicy zębów, szczególnie u dzieci oraz osób starszych. Chociaż jego skuteczność w zatrzymywaniu postępującej próchnicy jest potwierdzona w wielu przypadkach, brakuje jednoznacznych danych dotyczących przeciwdziałania nowym zmianom próchnicowym. Co więcej, estetyczne wady związane z przebarwieniami pozostają wyzwaniem.
Nowoczesna stomatologia potrzebuje dalszych badań, które ostatecznie ustalą, jaka aplikacja SDF jest optymalna, a także jakie są jego pełne korzyści w porównaniu do innych dostępnych terapii — zarówno pod względem skuteczności, jak i wpływu na jakość życia pacjentów.