Zmęczenie związane z rakiem, znane jako fatigue nowotworowe, jest jednym z najczęściej występujących objawów towarzyszących zarówno chorobie, jak i jej leczeniu. Szacuje się, że nawet od 50% do 90% pacjentów z nowotworami doświadcza tego wyniszczającego zmęczenia, które znacząco obniża jakość życia. W miarę pojawiania się nowych metod leczenia, coraz większą wagę przykłada się również do interwencji wspomagających, takich jak ćwiczenia fizyczne, które mogą łagodzić te objawy. Dwoma głównymi typami ćwiczeń stosowanymi w terapii zmęczenia są trening kardiowaskularny oraz trening oporowy. W niniejszym artykule zastanowimy się, jak oba rodzaje ćwiczeń wpływają na zmniejszenie zmęczenia u osób z nowotworami.
Rodzaje treningu w kontekście zmęczenia nowotworowego
Treningi kardiowaskularne obejmują aktywności zwiększające wydolność układu sercowo-naczyniowego, takie jak bieganie, jazda na rowerze, czy korzystanie z maszyn, jak bieżnia czy rower stacjonarny. Z kolei trening oporowy, znany również jako trening siłowy, angażuje mięśnie poprzez stosowanie oporu w postaci ciężarów, taśm oporowych lub ćwiczeń z masą własnego ciała.
Przeprowadzone w 2023 roku analizy wskazują, że oba te typy ćwiczeń mogą mieć wpływ na zmniejszenie zmęczenia u pacjentów z nowotworami, jednak dowody na ich skuteczność są wciąż niewystarczające, aby jednoznacznie wskazać przewagę jednego rodzaju treningu nad drugim. Badania obejmowały różne typy nowotworów, przede wszystkim raka prostaty, piersi i płuc, a także różne fazy terapii onkologicznej, w tym radioterapię, chemioterapię i operacje.
Trening kardiowaskularny a zmniejszenie zmęczenia
W przypadku treningu kardiowaskularnego wykazywano potencjalny wpływ na zmniejszenie krótkoterminowego zmęczenia związanego z leczeniem nowotworowym. Jednakże, dostępne dowody są bardzo niepewne, co oznacza, że trudno o jednoznaczne wnioski. W jednym z badań przeanalizowano wyniki grupy pacjentów na podstawie skali zmęczenia FACIT-F (Functional Assessment of Chronic Illness Therapy – Fatigue Scale), gdzie wyższe wyniki wskazują na mniejsze zmęczenie. Niemniej jednak, rezultaty uzyskane w krótkim (do 12 tygodni) i długim terminie (powyżej 6 miesięcy) nie pozwalają na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków o wyższości treningu kardiowaskularnego nad innymi formami aktywności.
Trening oporowy i jego wpływ na zmniejszenie zmęczenia
Podobnie jak w przypadku treningu kardiowaskularnego, trening oporowy przynosi potencjalne korzyści w walce ze zmęczeniem nowotworowym. Niestety, również w tym przypadku dowody są bardzo niepewne. Badania wykazały możliwość poprawy jakości życia pacjentów w krótkim okresie, ale ich siła statystyczna pozostaje niska ze względu na małą liczbę uczestników badania i różnorodność stosowanych interwencji.
W jednym z badań przeanalizowano wpływ treningu oporowego na jakość życia pacjentów onkologicznych, wykorzystując kwestionariusz EORTC QLQ-C30. Badacze zauważyli, że uczestnicy, którzy stosowali ćwiczenia siłowe, mogą odnieść większe korzyści w zakresie jakości życia niż osoby ćwiczące w trybie kardiowaskularnym. Jednak z powodu niskiej jakości dowodów nie można z całą pewnością stwierdzić, które z tych ćwiczeń jest bardziej efektywne.
Złożoność interwencji i bariery w badaniach
Warto zauważyć, że obecne badania nad efektywnością treningów kardiowaskularnych i oporowych mają ograniczenia, takie jak małe próby uczestników oraz zróżnicowane protokoły ćwiczeniowe. W badaniach nie stosowano kombinowanych interwencji obejmujących zarówno elementy treningu cardio, jak i oporowego, co ogranicza możliwość wyciągnięcia wniosków na temat synergii obu typów aktywności.
Podczas wielu z tych badań pojawiły się również trudności związane z brakiem diagnozy zmęczenia nowotworowego u uczestników oraz brakiem dokładnych informacji na temat efektów ubocznych działania takich programów ćwiczeń.
Bezpieczeństwo i ryzyko niepożądanych zdarzeń
W kontekście skutków ubocznych interwencji, dostępne dane nie wskazują na znaczącą różnicę w występowaniu niepożądanych zdarzeń wśród uczestników treningów kardiowaskularnych oraz oporowych. W większości przypadków, ćwiczenia były bezpieczne, ale liczba analizowanych pacjentów była zbyt niska, aby móc jednoznacznie wykluczyć ewentualne powikłania.
Wnioski i dalsze badania
Trudności w jednoznacznym wskazaniu najskuteczniejszej formy ćwiczeń w walce ze zmęczeniem nowotworowym wynikają głównie z braku solidnych badań. Obecne dane sugerują, że zarówno trening kardiowaskularny, jak i trening oporowy mogą przynosić korzyści dla pacjentów z nowotworami, ale porównanie ich skuteczności wymaga większej liczby badań, które skupią się na różnorodności typów nowotworów oraz etapów leczenia.
Na podstawie dostępnych analiz, można uznać, że łączenie różnych form aktywności fizycznej, a także dopasowanie programu treningowego do indywidualnych potrzeb pacjenta, może okazać się kluczowe dla uzyskania najlepszych efektów. Ważne jest również, aby przyszłe badania w większym stopniu uwzględniały diagnozę zmęczenia nowotworowego przed rozpoczęciem interwencji, co pozwoli dokładniej mierzyć skutki terapeutyczne.
W konkluzji, omawiane badania dostarczają cennych informacji, lecz nie są wystarczające, aby jednoznacznie stwierdzić, czy trening kardiowaskularny jest skuteczniejszy od treningu oporowego w leczeniu zmęczenia nowotworowego. Niezbędne są większe, lepiej zaprojektowane badania z udziałem różnorodnych grup pacjentów, które pozwolą zrozumieć, jaka forma aktywności fizycznej niesie największe korzyści w zależności od specyfiki choroby i jej leczenia.