W dzisiejszych czasach coraz większą uwagę poświęca się zdrowemu stylowi życia oraz kontroli nadmiernego spożycia kalorii. Nadprogramowe kalorie, niezależnie od ich źródła – czy to żywność, napoje bezalkoholowe, czy alkohol – przyczyniają się do zwiększonego ryzyka rozwoju chorób niezakaźnych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Jednym z proponowanych narzędzi walki z tym problemem jest wprowadzenie oznaczeń kalorycznych, które mają pomóc konsumentom podejmować lepsze decyzje dotyczące wyboru i wielkości spożywanego jedzenia i napojów.
Teoria i praktyka oznaczeń kalorycznych
Oznaczanie kaloryczne polega na wyraźnym umieszczeniu informacji o wartości energetycznej produktów spożywczych i napojów na opakowaniach, menu restauracyjnym lub tablicach informacyjnych. Zwolennicy tego rozwiązania podkreślają, że zwiększanie świadomości kalorycznej konsumentów może prowadzić do zdrowszych wyborów żywieniowych i, w dłuższej perspektywie, do poprawy zdrowia publicznego. Inicjatywy tego typu są szczególnie istotne w kontekście walki z globalną epidemią otyłości.
Jednak skuteczność tego narzędzia była przez długi czas niepewna. W 2018 roku przegląd systematyczny Cochrane wskazał na ograniczoną ilość dowodów o niskiej pewności, co skłoniło badaczy do dalszego przeanalizowania tego zagadnienia. Najnowszy przegląd, obejmujący badania do 2023 roku, rzucił więcej światła na wpływ oznaczeń kalorycznych.
Wpływ oznaczeń kalorycznych na wybór i zakup żywności
Według zaktualizowanego przeglądu systematycznego obejmującego 25 badań, oznaczanie kalorii w przypadku żywności prowadzi do niewielkiego, ale znaczącego obniżenia liczby kalorii wybranych przez konsumentów. Najczęściej badano oznaczenia kaloryczne umieszczane na menu restauracyjnym lub tablicach menu w kawiarniach i stołówkach. Średni spadek w kaloriach wybieranych przez konsumentów wynosił ok. 11 kcal na posiłek, co odpowiada redukcji rzędu 1,8% przy założeniu, że przeciętny posiłek zawiera 600 kcal. Te efekty były spójne, nawet gdy analizowano badania o niskim ryzyku błędu.
Należy jednak zaznaczyć, że efektywność oznaczeń kalorycznych może różnić się w zależności od kontekstu, w którym są stosowane. Wpływ tych oznaczeń był widoczny głównie w restauracjach i stołówkach, gdzie konsumenci podejmują decyzje zakupowe w czasie rzeczywistym.
Wpływ na konsumpcję żywności
W odniesieniu do rzeczywistej konsumpcji, dowody wskazują na większy efekt niż w przypadku samego wyboru lub zakupu. Średnia redukcja spożycia kalorii wynosiła około 35 kcal na osobę, co stanowi redukcję na poziomie 5,9%. Niemniej jednak, liczba badań oceniających wpływ oznaczeń na rzeczywiste spożycie była mniejsza, a same dane charakteryzowały się niższą jakością.
Oznaczenia kaloryczne a napoje alkoholowe
Wpływ oznaczeń kalorycznych na wybór i konsumpcję alkoholu pozostaje nadal słabo zbadany. Spośród uwzględnionych 25 badań, jedynie dwa dotyczyły alkoholu, a ich wyniki były niespójne i niepewne. Niektóre badania sugerowały korzyści, inne wskazywały na potencjalne szkody, co uniemożliwia wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.
Rola czynników modyfikujących
Przegląd zwraca uwagę na istotną kwestię potencjalnych czynników modyfikujących skuteczność oznaczeń kalorycznych. Przykłady tych czynników obejmują:
- Rodzaj oznaczenia: Proste oznaczenia kaloryczne wydają się skuteczne, jednak dodatkowe informacje, takie jak równoważniki aktywności fizycznej, mogą wzmacniać efekt.
- Kontekst zastosowania: Skuteczność oznaczeń jest wyższa w restauracjach i stołówkach niż w supermarketach.
- Poziom wykształcenia i status socjoekonomiczny: Badania wskazują, że oznaczenia mogą być mniej skuteczne w populacjach o niższym statusie socjoekonomicznym, co sugeruje potrzebę dostosowania interwencji do różnych grup społecznych.
Konieczność dalszych badań
Chociaż obecne dane sugerują, że oznaczanie kalorii może prowadzić do małych, ale potencjalnie znaczących korzyści dla zdrowia publicznego, istnieją znaczące luki w wiedzy. Niezbędne są dalsze badania nad wpływem tego narzędzia na spożycie alkoholu, jego skutecznością w różnych grupach społecznych oraz jego potencjalnymi systemowymi skutkami, w tym reakcjami przemysłu spożywczego. Ważne jest również uwzględnienie potencjalnych negatywnych efektów, takich jak wzrost niezdrowych zachowań żywieniowych, w tym zaburzeń odżywiania.
Podsumowanie
Oznaczenia kaloryczne na żywności i napojach oferują narzędzie do wspierania zdrowszych decyzji żywieniowych zarówno na poziomie indywidualnym, jak i populacyjnym. Pomimo niewielkiego rozmiaru efektów, ich zastosowanie na szeroką skalę może przynieść istotne korzyści dla zdrowia publicznego. Jednak aby w pełni wykorzystać potencjał tego rozwiązania, potrzebne są bardziej kompleksowe i dostosowane do potrzeb różnych grup działania, poparte solidnymi badaniami naukowymi.