Wprowadzenie
Astma jest jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji dzieci, generując znaczące koszty ekonomiczne i pogarszając jakość życia młodych pacjentów. Mimo istnienia wielu metod leczenia, leczenie ostrych astmatycznych zaostrzeń nadal stanowi wyzwanie kliniczne. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie stosowaniem nieinwazyjnej wentylacji dodatnim ciśnieniem (NPPV) jako dodatkowej terapii w leczeniu ostrych ataków astmy u dzieci. Jednakże dostępne dowody naukowe na temat tej metody są ograniczone, a obecne wytyczne kliniczne nie zalecają jej rutynowego stosowania.
Co to jest NPPV?
Nieinwazyjna wentylacja dodatnim ciśnieniem (NPPV) to metoda wspomagania oddychania, która polega na dostarczaniu powietrza pod ciśnieniem do dróg oddechowych pacjenta bez potrzeby wprowadzania rurki intubacyjnej. Najbardziej popularne formy NPPV to bilevel positive airway pressure (BiPAP) oraz continuous positive airway pressure (CPAP), z których w leczeniu ostrych ataków astmy u dzieci częściej stosuje się BiPAP. Celem tej terapii jest poprawa wymiany gazowej, zmniejszenie wysiłku oddechowego i tym samym złagodzenie objawów astmy. Jej rola w leczeniu dzieci z ostrą astmą nadal pozostaje tematem dyskusji.
Metody badań i dane z literatury
W najnowszej aktualizacji badań nad NPPV i zastosowaniem jej u dzieci z ostrą astmą wykorzystano różnorodne zasoby, w tym Cochrane Airways Group Specialised Register, CENTRAL, MEDLINE oraz Embase. Przeprowadzono również wyszukiwania w bazach ClinicalTrials.gov i WHO ICTRP. Głównym celem było ocena korzyści i potencjalnych szkód związanych z dodaniem NPPV do tradycyjnego leczenia dzieci z zaostrzeniami astmy.
W badaniu włączono trzy randomizowane kontrolowane próby, w których łącznie uczestniczyło 120 dzieci. Wszystkie badania przeprowadzono w warunkach pediatrycznych oddziałów intensywnej terapii (PICU), oceniając BiPAP jako uzupełnienie standardowego leczenia astmy. Standardowe leczenie obejmowało zwykle stosowanie bronchodilatatorów oraz kortykosteroidów. W żadnym z badań nie stosowano metody CPAP. Przedział wiekowy badanych dzieci wynosił od 3 do 6 lat, a nasilenie astmy oceniano jako umiarkowane lub ciężkie.
Główne wyniki badań klinicznych
W analizowanych badaniach głównymi wynikami były: śmiertelność ogólna, poważne zdarzenia niepożądane oraz ocena objawów astmy za pomocą specjalnej skali objawowej. Drugorzędne wyniki obejmowały niepoważne zdarzenia niepożądane, jakość życia, wyniki gazometrii, rozwój zapalenia płuc, koszty leczenia oraz długość pobytu na oddziale PICU.
Oto najważniejsze wyniki:
- W żadnym z badań nie odnotowano przypadków śmierci ani poważnych działań niepożądanych, z wyjątkiem jednego badania, które raportowało wskaźniki intubacji.
- Dwa z badań wykazały zmniejszenie objawów astmy w grupach, gdzie dzieci leczono BiPAP, w porównaniu z grupami kontrolnymi.
- W jednym z badań różnica w skali objawowej wyniosła średnio −2,50 (95% przedział ufności −4,70 do −0,30), co wyraźnie wskazuje na poprawę w grupie stosującej BiPAP.
- Jedno z badań wykazało znaczne zmniejszenie wskaźnika intubacji u dzieci leczonych przy użyciu BiPAP, jednak wynik ten również oceniono jako „bardzo niepewny” z powodu małej próbki badawczej.
Podsumowanie dowodów i ich ograniczenia
Pomimo zdolności NPPV do potencjalnego zmniejszenia objawów astmy oraz skrócenia pobytu na oddziale intensywnej opieki pediatrycznej, dostępne dowody są bardzo ograniczone. Małe rozmiary prób badawczych oraz różnice w metodologii prowadzenia badań sprawiają, że skuteczność metody jest trudna do jednoznacznego określenia. Co ważne, wszystkie trzy badania miały wysoki stopień ryzyka błędów i znaczne niedokładności wyników. Potrzebne są większe randomizowane kontrolowane badania, które będą lepiej zaprojektowane, aby potwierdzić, czy NPPV rzeczywiście przynosi korzyści pacjentom.
Potencjalne korzyści płynące z NPPV
Z wniosków badawczych wynika, że NPPV może pomóc w ograniczeniu zaostrzenia objawów astmy u niektórych dzieci oraz obniżyć wskaźniki intubacji. Z badań wynika również możliwość skrócenia pobytu w oddziale intensywnej opieki, co mogłoby przyczynić się do zmniejszenia kosztów leczenia oraz poprawy komfortu pacjentów. Warto jednak zwrócić uwagę, że nie każde dziecko z astmą będzie beneficjentem tej metody, zwłaszcza w sytuacjach o łagodniejszym przebiegu choroby, gdzie standardowe leczenie jest skuteczne.
Niepewność naukowa i przyszłe badania
O ile obecne badania sugerują pewne potencjalne korzyści ze stosowania NPPV, jak zmniejszenie objawów astmy czy skrócenie pobytu w szpitalu, wyniki te są bardzo niepewne z powodu ograniczeń metodologicznych i niewielkich prób. Autorzy podkreślają potrzebę przeprowadzenia większej liczby badań o niskim ryzyku błędu i z odpowiednio dużymi grupami badanymi, aby uzyskać bardziej precyzyjne dane dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa tej metody w leczeniu astmy u dzieci.
Podsumowanie
Nieinwazyjna wentylacja dodatnim ciśnieniem (NPPV) jest obiecującą metodą leczenia ostrych zaostrzeń astmy u dzieci, choć dowody na jej skuteczność pozostają na niskim poziomie. NPPV może przyczynić się do redukcji objawów astmy, zmniejszenia wskaźników intubacji oraz skrócenia pobytu na oddziałach intensywnej terapii, ale potrzebne są dalsze, bardziej kompleksowe badania, aby te wstępne wnioski mogły zostać szerzej zaakceptowane i wprowadzone do standardowych procedur klinicznych.