Przewlekła hemodializa (HD) stanowi podstawowy sposób leczenia dla pacjentów z zaawansowaną niewydolnością nerek. Jednym z najważniejszych elementów tego procesu jest dobór odpowiedniego stężenia sodu ([Na+]) w płynie dializacyjnym. Sód pełni kluczową funkcję w regulowaniu równowagi wodnej organizmu, a jego nadmiar lub niedobór może wpływać na ciśnienie krwi, objętość płynów w organizmie oraz zdrowie sercowo-naczyniowe pacjentów. W związku z tym, niskie stężenie sodu w dializacie stało się przedmiotem intensywnych badań w kontekście przewlekłej HD.
Znaczenie chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów dializowanych
Choroby układu sercowo-naczyniowego (CV) są główną przyczyną zgonów u pacjentów dializowanych. Wysokie ciśnienie krwi oraz nadmiar płynów w organizmie to czynniki, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju tych schorzeń. W związku z tym, ograniczenie gromadzenia się płynów oraz skuteczna kontrola ciśnienia krwi są kluczowe w terapii pacjentów otrzymujących hemodializę.
Teoretycznie, zastosowanie niskiego stężenia sodu w dializacie mogłoby zmniejszyć ilość sodu w organizmie pacjenta, co przełożyłoby się na redukcję przewodnienia oraz poprawę kontroli ciśnienia tętniczego. Ostatecznie, takie działania mogłyby skutkować mniejszą zachorowalnością oraz umieralnością z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Jednakże, takie podejście wiąże się także z pewnymi ryzykami, które mogą mieć poważne konsekwencje dla pacjenta.
Korzyści stosowania niskiego stężenia sodu w dializacie
Zgodnie z najnowszymi wynikami badań, niskie stężenie sodu w dializacie (poniżej 138 mM) może przynosić pacjentom kilka wyraźnych korzyści. Przede wszystkim, wpływa na zmniejszenie międzydializacyjnego przyrostu masy ciała (MD ‐0,36 kg, wysokiej jakości dowody), co oznacza, że pacjenci zatrzymują mniejszą ilość płynów między kolejnymi sesjami dializy. Jest to istotny aspekt, ponieważ nadmierna retencja płynów prowadzi do przewodnienia, które przyczynia się do rozwoju nadciśnienia oraz problemów sercowo-naczyniowych.
Dodatkowo, zmniejsza się także zapotrzebowanie na stosowanie leków przeciwnadciśnieniowych (SMD ‐0,37, wysokiej jakości dowody), a także zmniejsza się masa lewej komory serca, co sugeruje, że serce pacjenta jest mniej obciążone (MD ‐7,65 g/m2, umiarkowanej jakości dowody). Redukcja masy lewej komory może sprzyjać lepszej wydolności serca i poprawie ogólnego stanu zdrowia.
Zagrożenia związane z niskim stężeniem sodu w dializacie
Pomimo korzyści, stosowanie niskiego stężenia sodu w dializacie niesie ze sobą także pewne zagrożenia. Zmniejszone stężenie sodu może prowadzić do większej liczby epizodów spadków ciśnienia podczas dializy (RR 1,58, umiarkowanej jakości dowody) oraz do skurczów mięśni w trakcie zabiegu (RR 1,84, umiarkowanej jakości dowody). Są to poważne komplikacje, które mogą wpłynąć niekorzystnie na jakość życia pacjentów i prowadzić do groźnych sytuacji klinicznych.
Ponadto, obniżone stężenie sodu w dializacie powoduje także znaczący spadek poziomu sodu w surowicy (przed dializą: MD ‐1,26 mM; po dializie: MD ‐3,09 mM). W konsekwencji, pacjenci mogą być bardziej podatni na hiponatremię, która może prowadzić do osłabienia, zawrotów głowy, a w skrajnych przypadkach – do utraty przytomności. Obniżony poziom sodu, szczególnie u pacjentów z rozchwianą gospodarką elektrolitową, może zwiększać ryzyko poważnych powikłań sercowo-naczyniowych, w tym zgonu.
Kontrowersje i wnioski
Choć zastosowanie niskiego stężenia sodu w dializacie może przynieść korzyści w postaci zmniejszenia przyrostu masy ciała pomiędzy sesjami HD oraz obniżenia ciśnienia tętniczego, zagrożenia w postaci częstszych epizodów hipotonii oraz potencjalnego rozwoju hiponatremii budzą poważne wątpliwości. Wydaje się, że korzyści związane z lepszą kontrolą ciśnienia mogą być równoważone przez wzrost ryzyka związanego z nagłymi spadkami ciśnienia oraz obniżonym poziomem sodu w organizmie.
Zastosowanie niskiego stężenia sodu wymaga więc dokładnego monitorowania stanu pacjentów i wdrożenia ścisłych procedur kontroli. Obecnie, dostępne są ograniczone dane dotyczące długoterminowych skutków takich praktyk, a większość badań przeprowadzono na niewielkich grupach pacjentów w krótkich okresach obserwacji. Potrzeba zatem dalszych badań oraz wieloośrodkowych, długoterminowych randomizowanych badań klinicznych, które pozwoliłyby na pełną ocenę ryzyk i korzyści związanych z tą interwencją.
Podsumowując, niskie stężenie sodu w dializacie może redukować przewodnienie oraz poprawiać kontrolę ciśnienia tętniczego, jednakże wymaga szczególnej ostrożności ze względu na ryzyko poważnych powikłań takich jak hipotonia i hiponatremia. Ostateczne decyzje dotyczące poziomu sodu w dializacie powinny być zawsze indywidualnie dostosowywane do pacjenta, biorąc pod uwagę jego ogólny stan zdrowia, historię choroby oraz odpowiedź na leczenie.