Przykurcze, czyli ograniczenie zakresu ruchu i zwiększona sztywność stawu, są częstym powikłaniem po udarze mózgu. Mogą negatywnie wpływać na funkcje ruchowe, estetykę ciała oraz higienę osobistą, co znacznie obniża jakość życia pacjentów. Zarówno zapobieganie, jak i leczenie przykurczów, ma kluczowe znaczenie dla rehabilitacji i poprawy sprawności osób po udarze. W zakres tych działań wchodzą różnorodne technologie wspomagające, w tym urządzenia ortotyczne.
Rola technologii wspomagających w leczeniu przykurczów
Technologie wspomagające odgrywają znaczącą rolę w postępowaniu rehabilitacyjnym u pacjentów po udarze. Stosowane w leczeniu przykurczów rozwiązania mają na celu poprawę funkcji ruchowych poprzez rozszerzenie pasywnego zakresu ruchu (PROM) oraz zmniejszenie napięcia mięśniowego. Głównym wyzwaniem jest opanowanie skurczu mięśni w miejscach dotkniętych paraliżem, co prowadzi do przeciwdziałania zrośnięciom tkanek i wtórnym problemom z mięśniami oraz stawami.
Przykłady technologii wspomagających
- Elektrostymulacja: Urządzenia wykorzystujące impulsową stymulację elektryczną mogą być stosowane w celu poprawy aktywności mięśniowej i zwiększenia zakresu ruchu w stawach. Poprzez stymulowanie odpowiednich grup mięśniowych, elektrostymulacja może wspierać terapię przywracającą mobilność.
- Urządzenia ortotyczne: Ortety rozszerzalne, takie jak szyny czy ortezy, można stosować w celu delikatnego, stopniowego przesuwania stawów do ich naturalnych pozycji. Mają one na celu unikanie nadmiernego rozciągania mięśni i tkanek miękkich, jednocześnie stymulując naturalny ruch w stawach, co pozwala na poprawę komfortu pacjenta i ułatwia higienę.
- Pozycjonowanie: Pozycjonowanie za pomocą specjalnych desek z zawiasem (tzw. „hinged board”) umożliwia stopniowe rozciąganie stawów, które utraciły elastyczność. Stosowane wraz z portacyjnymi urządzeniami ortotycznymi, pozycjonowanie ma za zadanie utrzymać stawy w rozciągnięciu przez dłuższy czas, co może stopniowo redukować przykurcze.
Przegląd badań nad skutecznością technologii wspomagających
Przegląd literatury obejmujący siedem randomizowanych badań kontrolowanych oceniających efekty technologii wspomagających u dorosłych po udarze, dostarcza niejednoznacznych wyników. Badania obejmowały urządzenia takie jak elektrostymulacja, szyny ortotyczne oraz techniki rozciągania wraz z rehabilitacją ruchową. W sumie badania obejmowały 252 dorosłych, których leczenie trwało od 4 do 12 tygodni.
Meta-analiza pięciu z tych badań sugeruje, że stosowane technologie mogłyby teoretycznie przynieść korzyści w zakresie PROM; jednakże poziom pewności wyników określono jako bardzo niski. W związku z tym, trudno jest wyciągnąć jednoznaczne wnioski. Wyniki dotyczące zastosowania elektrostymulacji, szczególnie na grupach mięśni zginaczy nadgarstka, barku oraz łokcia, sugerują, że możliwe jest pewne ograniczenie przykurczów, aczkolwiek różnice w wynikach pomiędzy grupami leczonymi a kontrolnymi były minimalne i nierozstrzygające.
Potencjalne ryzyko i skutki uboczne
Badania wskazywały na pewne ryzyko wynikające ze stosowania technologii wspomagających. W jednym z badań opisano występowanie bólu w nadgarstku i palcach podczas stosowania deski z zawiasem do rozciągania. W innym przypadku użytkowanie szyny na kciuk spowodowało uszkodzenie skóry. Pomimo to, większość badań nie dostarczyła wystarczających informacji na temat potencjalnych skutków ubocznych.
Potrzeba dalszych badań
Obecnie dostępne dowody nie dostarczają pewnych wniosków na temat skuteczności technologii wspomagających w leczeniu przykurczów po udarze. Wszystkie siedem ocenionych badań miało ograniczenia metodologiczne, takie jak wysoki poziom ryzyka stronniczości, oraz brak jednolitych miar oceny skuteczności. Z tego powodu konieczne są dalsze badania z większą liczbą uczestników oraz bardziej precyzyjnymi metodologiami, które będą brały pod uwagę intensywność terapii i dokładniej monitorowały objawy uboczne.
Podsumowanie
Technologie wspomagające, w tym elektrostymulacja i urządzenia ortotyczne, stanowią potencjalnie przydatne narzędzia w rehabilitacji osób po udarze, które cierpią na przykurcze stawów. Pomimo to, obecne dowody są niewystarczające, aby z pełnym przekonaniem polecić te technologie jako skuteczne środki terapeutyczne. Przyszłe badania powinny skupić się na dłuższych okresach leczenia, większej liczbie badanych oraz wykorzystaniu bardziej zaawansowanych narzędzi oceny wyników leczenia. Pomimo pewnych obaw dotyczących skutków ubocznych, takie technologie mogą stanowić cenny wkład w kompleksowy proces rehabilitacji po udarze, co mogłoby prowadzić do większej samodzielności i poprawy jakości życia pacjentów.