Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD), która ostatnio zyskała nową nazwę – metabolicznie uwarunkowana tłuszczowa choroba wątroby (MASLD), to obecnie najczęściej występująca choroba wątroby na świecie. Szacuje się, że choroba ta dotyka około 30% populacji globalnie, czyli trzech na dziesięciu ludzi. Istotnym ryzykiem związanym z NAFLD jest to, że może prowadzić do zaawansowanej postaci stłuszczenia wątroby, zwanej niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby (NASH), które może prowadzić do marskości lub nowotworów wątroby.
Obecnie głównymi metodami zarządzania NAFLD są zmiany w diecie i stylu życia, których celem jest osiągnięcie i utrzymanie utraty wagi. Jednak ich wdrożenie i długoterminowe utrzymanie mogą być na tyle trudne, że potrzebne są dodatkowe interwencje. W tym kontekście witamina E, znana ze swoich właściwości przeciwutleniających, pojawia się jako potencjalna strategia wspomagająca leczenie NAFLD. Niestety, brakuje jasności co do skali rzeczywistego wpływu tej substancji na przebieg choroby.
Rola witaminy E w leczeniu osób z NAFLD
Witamina E jest silnym przeciwutleniaczem, a jej rola w zmniejszaniu oksydacyjnych uszkodzeń komórek wątroby stanowi podstawę hipotetycznej skuteczności w leczeniu NAFLD. Oksydacyjny stres odgrywa kluczową rolę w patogenezie tej choroby, szczególnie w jej zaawansowanej formie, jak stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH).
Mimo że mechanizm działania witaminy E wydaje się obiecujący, dane kliniczne dotyczące jej skuteczności są wciąż niejednoznaczne. Do oceny rzeczywistego wpływu witaminy E na leczenie NAFLD przeprowadzono 16 randomizowanych badań klinicznych z udziałem 1066 pacjentów, zarówno dorosłych jak i dzieci. W tych badaniach oceniano efekty podawania witaminy E w formie samodzielnej oraz w połączeniu z witaminą C, porównując je z placebo lub brakiem interwencji.
Efekty witaminy E w leczeniu NAFLD
Najważniejszymi wynikami badania były wszelkie zgony (śmiertelność ogólna), śmiertelność związana z chorobami wątroby oraz występowanie poważnych zdarzeń niepożądanych w trakcie leczenia. Dodatkowe wskaźniki obejmowały morbidność związaną z wątrobą, jakość życia związaną ze zdrowiem oraz odpowiedź biochemiczną, czyli zmiany poziomów enzymów wątrobowych: ALT (aminotransferazy alaninowej) i AST (aminotransferazy asparaginianowej).
Badania wykazały, że witamina E prawdopodobnie zmniejsza poziom ALT (średnia różnica MD −9,29 IU/l; umiarkowanej pewności dowody) oraz AST (MD −4,90 IU/l; umiarkowanej pewności dowody). Choć zmiany te sugerują korzystny wpływ na stan zapalny w wątrobie, nadal nie jesteśmy pewni, czy te zmniejszenia mają istotne znaczenie kliniczne oraz jak wpływają na długoterminowy przebieg choroby.
Niejasność długoterminowych skutków przyjmowania witaminy E
Dane na temat śmiertelności ogólnej, związanej z wątrobą lub poważnych zdarzeń niepożądanych były nierozstrzygające. Trzy badania obejmujące 351 uczestników pokazały niezwykle szeroki zakres pewności w ocenie ryzyka związanego z przyjmowaniem witaminy E (stosunek ryzyka RR = 3,45; przedział ufności CI od 0,57 do 20,86), co oznacza, że dane te są niepewne.
Podobnie, brakowało wiarygodnych danych dotyczących jakości życia związanej ze zdrowiem. Wyniki badań były zbyt niespójne, aby wyciągnąć zdecydowane wnioski. Można więc stwierdzić, że aktualne dowody naukowe dostarczają mało pewnych informacji na temat wpływu witaminy E na te kluczowe wyniki zdrowotne.
Witamina E w połączeniu z witaminą C
Niektóre badania obejmowały również analizę wpływu witaminy E w połączeniu z witaminą C. Jednak tutaj także brakowało danych na temat kluczowych wyników, takich jak śmiertelność, poważne zdarzenia niepożądane, czy jakość życia. Badania były zbyt ograniczone i miały zbyt niski poziom dowodów, aby wskazać jednoznaczne efekty tej kombinacji witamin na funkcję wątroby u pacjentów z NAFLD.
Nieliczne dostępne dane sugerują, że połączenie witaminy E z witaminą C ma niepewny wpływ na poziomy enzymów wątrobowych, takich jak ALT, AST czy gamma-glutamylotranspeptydaza (GGT). Przykładowo, jedno z badań pokazało tylko minimalne i nieistotne klinicznie zmiany w pomiarach ALT (MD −0,50 IU/l) oraz GGT (MD 1,58 IU/l).
Niedobór danych a potrzeba dalszych badań
Jednym z istotnych wniosków wynikających z analizy dostępnych badań jest potrzeba dalszych, dobrze zaprojektowanych randomizowanych badań klinicznych o dużych próbach. Wydaje się, że wciąż wiemy zbyt mało o rzeczywistych skutkach działania witaminy E na długoterminowy przebieg NAFLD. Ponadto, brak wystarczających danych dotyczących ryzyka długoterminowego stosowania tej witaminy, szczególnie w zakresie potencjalnych działań niepożądanych.
Należy również rozważyć różne dawki witaminy E, metody podawania i ewentualne możliwości synergii działania witaminy E w połączeniu z innymi interwencjami, takimi jak zmiana stylu życia, dieta czy współpraca z innymi substancjami, jak chociażby witamina C. Obecnie brak jednoznacznych dowodów, które mogliśmy uznać za wystarczająco rzetelne i rekomendujące stosowanie witaminy E jako standardu leczenia dla osób z NAFLD.
Podsumowanie
Witamina E jako potencjalna terapia dla osób z NAFLD wydaje się przynosić pewne korzyści, zwłaszcza w obniżaniu poziomu enzymów wątrobowych takich jak ALT i AST – wskaźników uszkodzenia i zapalenia wątroby. Jednak dostępne dowody mają bardzo niski poziom pewności, co czyni trudnym wyciągnięcie jakichkolwiek ostatecznych i jednoznacznych wniosków.
Na dzień dzisiejszy nie ma dostatecznych informacji, by jednoznacznie polecić długoterminowe stosowanie witaminy E jako skuteczną metodę leczenia NAFLD. Z tego powodu konieczne są dalsze badania mające na celu precyzyjne ustalenie jej rzeczywistego wpływu na zdrowie osób cierpiących na tę przewlekłą chorobę wątroby.